Yeyiphi imizekelo yemeko ekhoyo? Imeko ye-quo ibhekisa kwindlela izinto ezenzeka ngayo ngoku okanye indlela izinto ezikhoyo ngoku. Kwezopolitiko, umthetho, kunye nentlalontle, imele ukusekwa kwezentlalo okanye kwezopolitiko.
Kufana nomfanekiso omfutshane wendlela izinto ezenzeka ngayo ngexesha elithile. Abantu bayisebenzisa kwiimeko zomthetho xa befuna ukugcina imithetho ekhoyo kunye neenkqubo njengoko zinjalo, ubuncinane kwithuba elithile, de bangenza utshintsho.
Ngokuqhelekileyo, abo baphetheyo okanye abaphetheyo bakhetha imeko ekhoyo. Bakholelwa ukuba igcina izinto zizinzile kwaye ziqikelelwe. Basenokuthi ukutshintsha izinto kunokubangela iingxaki. Kodwa abanye abafuna utshintsho bacinga ngendlela eyahlukileyo. Baxoxa ngelithi imigaqo-nkqubo okanye iinkqubo ezintsha zinokusebenza ngcono kumntu wonke.
Ngamanye amaxesha, imeko ekhoyo inokufana nomqobo wokutshintsha. Inokwenza kube nzima ukuba iingcamango ezintsha okanye uphuculo lwenzeke kuba abanye abantu abafuni ukuba izinto zahluke. Bafuna ukuba izinto zihlale njengoko zinjalo. Nangona kunjalo, utshintsho lunokuba yinto entle, ngakumbi xa lunceda ukwenza ubomi bube ngcono kubantu abaninzi.
Imizekelo yeSimo
1. Kwihlabathi leMedia
Amaziko osasazo emveli, afana namaphephandaba kunye nosasazo lukamabonakude, amele imeko ekhoyo kwindlela ulwazi olwabiwa ngayo. Nangona kunjalo, ngokunyuka kwemidiya yedijithali, izinto ziyatshintsha. Imithombo yeendaba zentlalo, amaqonga okusasaza, kunye nemithombo yeendaba ekwi-intanethi iya iba nempembelelo ngakumbi, iguqula indlela abantu abafikelela ngayo kunye nokusebenzisana neendaba. Olu tshintsho lubonisa indlela imeko enokuthi ivele ngayo ngenxa yenkqubela phambili yetekhnoloji.
Olu tshintsho alukho malunga nezixhobo ezisetyenziselwa ukusasaza ulwazi; zikwachaphazela indlela abaphulaphuli abazibandakanya ngayo neendaba. Umzekelo, imidiya yoluntu ivumela unxibelelwano olukhawulezileyo kunye nokwabelana, okuchaphazela indlela amabali abaliswa ngayo kwaye abonwa ngayo. Ngokufanayo, imithombo yeendaba ye-intanethi ibonelela ngokufikelela kwiimbono ezahlukeneyo kunye nohlaziyo lwexesha langempela, umngeni kumjikelo weendaba zemveli.
Olu tshintsho kumajelo eendaba emveli ukuya kwidijithali lucela umngeni kwiindlela ezisekiweyo zokwabelana ngolwazi. Ayilotshintsho nje lwetekhnoloji kodwa nakwindlela abantu abanxibelelana ngayo kunye nokuthembela kwimithombo yeendaba. Igxininisa ukuvela kwemeko yemo kunye nendlela amaqonga amatsha abumba ngayo ikamva leendaba.
2. Ukuhlelwa ngokwesini kwiMidlalo
Ukwahlulwa ngokwesini kwezemidlalo ngomnye wemizekelo exhaphakileyo yemeko ekhoyo. Kwezemidlalo, indlela yemveli yokulungelelanisa iimbaleki ibandakanya ukwahlula ukhuphiswano olusekwe kwisini, kunye neendidi ezahlukeneyo zamadoda nabasetyhini. Nangona kunjalo, iingxoxo eziqhubekayo malunga nabadlali be-transgender kunye nabangengabo-binary bayagubha eli lungiselelo lexesha elide.
Njengoko ukuqonda koluntu ngesini kuya kusanda ulwelo kunye nokwamkela, uluntu lwezemidlalo lujongene nomceli mngeni wokwamkela olu tshintsho kwiinkqubo ezisekiweyo. Ezi ngxoxo ziye zavusa iingxoxo malunga nendlela yokugcina ubulungisa kunye nokulingana kwimidlalo ekhuphisanayo ngelixa kubandakanywa iimpawu zesini ezahlukeneyo. Le nguquko icela umngeni kwimimiselo emiselweyo, ekhokelela kwiingxoxo eziqhubekayo malunga nokuchaza kwakhona ukwahlula ngokwesini kwiimbaleki.
3. Imigaqo yesini
Kwiindawo ezininzi, izithethe zesini zesiNtu ziseka iindima ezithile zamadoda nabasetyhini. Oku kudla ngokubandakanya amadoda aphetheyo kunye nabasetyhini abathatha imisebenzi yasekhaya. Eli lungiselelo, elaziwa ngokuba ngoosolusapho, belisoloko likhona kangangexesha elide kwiinkcubeko ezahlukeneyo. Nangona kunjalo, namhlanje, kukho iintshukumo ezikhuthaza ukulingana ngokwesini kunye nokucela umngeni kule migaqo.
Iintshukumo zabasetyhini zisebenzela ekutshintsheni isimo sengqondo soluntu kunye nemigaqo-nkqubo ukubonelela ngamathuba alinganayo kubo bonke abantu besini. Ngokukhuthaza iingxoxo kunye nokuguqula izithethe ezimisiweyo, inkqubela phambili ebhekiselele kuluntu olulinganayo ngakumbi lwenziwa, ukukhuthaza ubulungisa kunye nokubandakanywa komntu wonke kungakhathaliseki isini.
4. Ulwakhiwo lweeKlasi zeNtlalo
Eluntwini, imeko isoloko ibandakanya iyantlukwano ngokwentlalontle eyahlula abantu ngokobutyebi babo, imisebenzi, okanye imfundo. Ezi nkqubo zeklasi zidala uluhlu lwemigangatho phakathi koluntu. Nangona kunjalo, iintshukumo ezahlukeneyo ezithethelela ubulungisa kunye nobandakanyo ziyawucela umngeni kule meko ikhoyo.
Iinzame ezijolise ekucutheni izikhewu kwezoqoqosho kunye nokukhuthaza umanyano loluntu ziqaqambisa iinzame eziqhubekayo zokuguqula ezi ziseko zentlalo zisekiweyo. Iintshukumo ezizamela ulwabiwo olunobulungisa lwezibonelelo kunye namathuba zibaluleke kakhulu ekuchazeni ngokutsha izithethe zoluntu ezinxulumene nokwahluka ngokwemigangatho.
5. Amagunya ehlabathi
Kwezopolitiko zehlabathi, imeko yeli xesha ibhekisa kulawulo lwamazwe ambalwa aziwa njengamandla amakhulu. Ezi zizwe, ezinje nge-United States, iRussia, neTshayina, ngokwembali zinempembelelo enkulu yezopolitiko. Nangona kunjalo, ukuvela kwamagunya amatsha ezoqoqosho kuyayiguqula le balance.
Amazwe afana I-India, iBrazil kunye noMzantsi Afrika ngokuqhubekayo zizuza ukuduma kwinqanaba lehlabathi, zilungisa ngokutsha izakhiwo zamandla ezikhoyo kwaye zicela umngeni kucwangco olusekiweyo. Olu tshintsho lubonisa ukutshintsha kwemeko kubudlelwane bamazwe ngamazwe, njengoko abadlali abatsha beqalisa ukuba nefuthe ekuthathweni kwezigqibo zehlabathi ecaleni kwamagunya amakhulu emveli.
Funda kwakhona: I-100 imizekelo yezithethe zeNtlalo (Iingcebiso kubafundi)
6. Okulindelweyo ngokweSini
Ngaphakathi kokulindelweyo luluntu, kukho imimiselo ekudala ilawula indima kunye nokuziphatha okusekelwe kwisini. Ezi zithethe zemveli zimisela izenzo ezithile kunye noxanduva lwabantu ngokusekelwe kubuntu babo besini. Nangona kunjalo, iingxoxo zangoku malunga nokulingana ngokwesini kunye neyantlukwano icela umngeni kule migaqo.
Ngokuthethelelwa kwamalungelo alinganayo kunye namathuba nokuba sisiphi na isini, kunye nokukhuthaza ukwamkelwa kwabantu abahlukeneyo ngokwesini, incoko yoluntu iyakhula. Injongo kukudala indawo apho abantu bengenamda okanye bachazwa ngokwezithethe zesini kodwa bakhuthazwa ukuba baziveze ngokunyanisekileyo nangokulinganayo kuzo zonke iinkalo zobomi.
7. IZakhiwo zoSapho
Usapho lwemveli lwenyukliya, olubandakanya abazali kunye nabantwana babo, lube sisakhiwo sosapho esisemgangathweni kwiindawo ezininzi. Nangona kunjalo, le meko ihleli ixesha elide ngoku idibana nemingeni evela kwiintlobo ezahlukeneyo zeentsapho, kubandakanywa amakhaya anomzali omnye, iintsapho ezikhokelwa ngabantu besini esifanayo, kunye neentsapho ezixutywe.
Ezi yunithi zahlukeneyo zeentsapho zifumana ukuqondwa, ukucela umngeni kwizithethe zoluntu kwaye zihlengahlengisa imbono yoko kubumba usapho. Njengoko ulwamkelo nolwamkelo lwezi zakhiwo zahlukeneyo lukhula, imo eyayikade iqinisiwe yosapho lwenyukliya iqhuba inguqu.
8. UVavanyo olusemgangathweni kwiMfundo
Kwiinkqubo zemfundo, iimvavanyo ezisemgangathweni kudala ziyindlela eqhelekileyo yokuvavanya ulwazi lwabafundi kunye nobuchule kwizifundo. Ezi mvavanyo zidlala indima ebalulekileyo ekulinganiseni inkqubela yabafundi. Nangona kunjalo, kukho incoko ekhulayo ecela umngeni kule ndlela. Abanye bakholelwa ukuba ukugxila kuphela kwiimvavanyo ezisemgangathweni kusenokungabambi umda opheleleyo wesakhono somfundi.
Abameli botshintsho bacebisa ukuba kufakwe iindlela ezahlukeneyo zovavanyo olupheleleyo ukuze kuqondwe ngcono isakhono sabafundi kunye nezakhono ezingaphaya koko kunokutyhilwa ziimvavanyo ezisemgangathweni. Olu tshintsho kwimbono lujolise ekudaleni uvandlakanyo olubanzi ngakumbi olubonelela ngeendlela ezahlukeneyo zokufunda kunye namandla.
Funda kwakhona: Imizekelo eyi-20 eMihle yeNkcubeko (Iingcebiso kubafundi)
9. Isohlwayo ngoBulungisa
Ekusingatheni ulwaphulo-mthetho, indlela eqhelekileyo ibandakanya ukuthunyelwa kwabaphuli-mthetho entolongweni njengendlela yokohlwaya nokunqanda. Nangona kunjalo, kukho iminxeba ekhulayo yotshintsho kwinkqubo yobulungisa kulwaphulo-mthetho. Abameli bamagqwetha bathi ukuthembela ekuvalelweni kuphela akunakulungisa oonobangela bolwaphulo-mthetho. Endaweni yoko, bacebisa ezinye iindlela ezifana neenkqubo zokubuyisela kwisimo sangaphambili, ubulungisa bokubuyisela, okanye inkonzo yoluntu.
Ezi ndlela zijolise ekuncedeni abaphuli-mthetho ukuba bakhe ngokutsha ubomi babo, benze izilungiso kwizenzo zabo, kwaye bathintele ukuziphatha kolwaphulo-mthetho kwixa elizayo ngokujongana nemiba esisiseko. Ugxininiso luyatshintsha ukusuka kwisohlwayo sodwa ukuya ekukhuthazeni ukukhula komntu kunye nokubuyiselwa koluntu.
10. IZakhiwo zoMsebenzi oManyanisiweyo
Kwimeko yomsebenzi, imisebenzi ye-ofisi eqhelekileyo eneshedyuli esisigxina kunye neendawo zokusebenza ezibonakalayo ziyinto eqhelekileyo ixesha elide. Abaqeshwa badla ngokuya eofisini yonke imihla kwimisebenzi yabo. Nangona kunjalo, ukukhula kwendlela yokulungiselela umsebenzi obhetyebhetye, ngakumbi umsebenzi owenzelwa kude okanye owenzelwa ekhaya, ucela umngeni kulo mgangatho womsebenzi.
Olu tshintsho lunamandla okuchaza ngokutsha iindibano zobungcali, lubonelela ngokuphucuka kolungelelwaniso lobomi bomsebenzi kunye nokubonelela ngamathuba kuluhlu olubanzi lwabasebenzi, kungakhathaliseki ukuba bakweyiphi indawo okanye iimeko zabo zobuqu. Ukuziqhelanisa nomsebenzi okude kuthetha ukumka okubalulekileyo kwindlela ye-ofisi yesiqhelo, oko kubangela ukuphononongwa kwakhona kwendlela oqhutywa ngayo umsebenzi kunye nexabiso elibekwe kukuzimela kunye nemveliso phezu kobukho bomzimba kwindawo esembindini ye-ofisi.
11. Iikhrayitheriya zokuKhuthaza ezisekiweyo
Kwiindawo zokusebenzela, isiko lemveli lokuthathela ingqalelo ubungangamsha njengento ephambili yokunyuselwa kudala ikho. Inkolelo yeyokuba okukhona iminyaka emininzi eyichitha umqeshwa enkampanini, kokukhona ayanda amathuba okuqhubela phambili. Nangona kunjalo, intshukumo ekhulayo ikhuthaza ukunyuswa okusekelwe kwi-merit-based, apho umsebenzi obalaseleyo ithatha indawo yokuqala kwi-tenure.
Le ndlela ikhuthaza abasebenzi ukuba bagxininise kumgangatho womsebenzi wabo kunye nezinto abazifezileyo, becela umngeni kwisiqhelo esikhoyo sokubeka phambili indawo yokuhlala ngaphezu kwesakhono kunye nobuchule. Ikhuthaza imeko-bume yomsebenzi enokhuphiswano ngakumbi nejolise ekusebenzeni, ikhuthaza abasebenzi ukuba bagqwese kunokuba bathembele kuphela kwixesha elinikezelweyo kwindima.
isiphelo
Ukuqonda imizekelo yemeko ekhoyo kweli nqaku kunye nendlela izinto ezenziwa ngayo kuluntu lwethu kusinika ukuqonda kwindlela iindawo ezahlukeneyo zehlabathi lethu ezisebenza ngayo. Enoba kukwezobupolitika, kushishino, kwimithetho yasekuhlaleni, okanye indlela obusetyenziswa ngayo ubugcisa, ezi ndlela zokwenza izinto zibizwa ngokuba “sisimo esikhoyo.” Imizekelo esiyiphononongileyo ibonisa indlela imeko ekhoyo enokuchaphazela ngayo iindawo ezininzi zobomi bethu.
Kubalulekile ukwazi ukuba nangona imeko inokuba namandla, ayibekwanga ematyeni. Inokutshintsha. Abantu kunye namaqela banokucela umngeni kwindlela izinto eziyiyo kwaye benze uphuculo. Oku kunokukhokelela kwiingcamango ezintsha kunye neendlela ezingcono zokwenza izinto.
Ukuqaphela ubukho kunye nempembelelo yesimo se-quo kusinceda siqonde indlela uluntu lwethu olusebenza ngayo. Ikwasinceda sibone apho utshintsho lunokufuneka khona ukwenza izinto zibengcono kumntu wonke. Ke, ukwazi ngemeko ekhoyo kusinceda ukuba siqhubele phambili kwaye senze ilizwe libe yindawo engcono.
Shiya iMpendulo