Për shekuj me radhë, filozofët kanë luajtur një rol vendimtar në formimin e mënyrës sesi ne e shohim botën dhe mendojmë për jetën. Edhe sot, idetë e tyre mbeten të rëndësishme. Filozofët më të mëdhenj dhe më me ndikim gjatë gjithë historisë na kanë dhënë njohuri të vlefshme për mendjen njerëzore dhe botën ku jetojmë. Përpara se të thellohemi në mendimet e disa filozofëve të mirënjohur, le të kuptojmë së pari se çfarë është filozofia.
Filozofia është studimi i pyetjeve themelore rreth ekzistencës, njohurive, vlerave, arsyes, mendjes dhe gjuhës. Ai kërkon të eksplorojë natyrën e realitetit dhe kuptimin e jetës. Filozofët përdorin të menduarit kritik dhe kërkimin racional për të shqyrtuar këto aspekte të thella të ekzistencës njerëzore. Nëpërmjet shkrimeve dhe mësimeve të tyre, ata kanë lënë trashëgim një trashëgimi të pasur që vazhdon të ndikojë në të kuptuarit tonë për veten dhe botën.
Tani, le të shqyrtojmë një listë të disa prej filozofëve më të mëdhenj të të gjitha kohërave, të cilët kanë kontribuar ndjeshëm në mençurinë tonë kolektive.
Çfarë është Filozofia?
Filozofia vjen nga fjalët greke që do të thotë "dashuri për mençurinë". Është si një zhytje e thellë në të kuptuarit e njohurive, ekzistencës dhe realitetit. Imagjinoni si një mënyrë për të menduar për gjëra të rëndësishme si etika, natyra, estetika dhe më shumë. Filozofët, ose mendimtarët e thellë, mendojnë për gjëra të tilla si çfarë do të thotë të jesh, logjika dhe teori të ndryshme.
Gjëja më interesante në lidhje me filozofinë është se ajo nuk është thjesht një grumbull idesh të vjetra. Filozofët mendojnë për ekzistencën njerëzore, kështu që mësimet e tyre qëndrojnë përreth edhe pasi të jenë larguar. Kjo është arsyeja pse mësimet e dhjetë filozofëve më të mirë që nga koha e kaluar kanë ende kuptim sot. Është sikur ata lanë pas një thesar urtësie nga e cila ne ende mund të mësojmë. Pra, nëse keni menduar ndonjëherë për pyetjet e mëdha në jetë, filozofia mund të ketë disa përgjigje për ju!
10 filozofët më të mëdhenj të të gjitha kohërave
Zbuloni mendimet dhe historitë e thella pas disa prej filozofëve më të mëdhenj të historisë. Le të thellohemi në mësimet e thjeshta por me ndikim të këtyre mendjeve të jashtëzakonshme.
1. Aristoteli
Aristoteli, një filozof i njohur grek, jetoi në Greqinë e Lashtë nga viti 384 deri në 322 para Krishtit. Nën drejtimin e filozofit të famshëm Platonit, Aristoteli u bë një polimate, duke shkëlqyer në fusha të ndryshme.
Shpesh i përshëndetur si shkencëtari i parë në histori, Aristoteli ka shkruar mbi 200 traktate, me rreth 31 që qarkullojnë ende sot. Punimet e tij të ndryshme mbulonin filozofinë e mendjes, etikën, teorinë politike, estetikën dhe retorikën, si dhe biologjinë empirike. Veçanërisht, ai dha një kontribut të rëndësishëm në vëzhgimin e detajuar të bimëve dhe kafshëve.
Trashëgimia e qëndrueshme e Aristotelit qëndron në punën e tij themelore mbi logjikën, që përfaqëson trajtimin e parë sistematik të parimeve të arsyetimit të saktë.
Për më tepër, ai identifikoi tre metodat kryesore të retorikës: ethos (etikë), pathos (emocione) dhe logos (logjikë). Zhvillimi i tij i teorisë së deduksionit, i njohur tani si silogizëm, mbetet një aspekt kyç i kontributeve të tij intelektuale. Sot, Aristoteli festohet për formësimin e themeleve të hershme të disiplinave të ndryshme dhe rolin e tij pionier në bota e filozofisë.
2. Sokrati
Sokrati, një filozof grek me origjinë nga Athina, shpesh përshëndetet si pionieri i filozofisë perëndimore dhe një nga filozofët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Kontributet e tij qëndrojnë kryesisht në filozofinë etike, duke e shënuar atë si filozofin e parë moral në këtë traditë. Pavarësisht se i mungonte ndonjë vepër e tij e shkruar, mësimet e tij janë ruajtur përmes rrëfimeve të studentëve të tij, Ksenofonit dhe Platonit.
Sokrati luajti një rol kryesor në zhvillimin e dialogut Sokratik, një formë e letërsisë e përqendruar rreth mësimdhënies përmes artit të pyetjeve. Në vend të leksioneve tradicionale, ai u angazhua në biseda që nxisin të menduarit kritik dhe zbulimin e vetvetes.
Fatkeqësisht, besimet joortodokse të Sokratit çuan në rënien e tij. Në vitin 399 pes, ai u përball me një dënim me vdekje me akuzën e korruptimit të të rinjve dhe refuzimit të njohjes së perëndive zyrtare të qytetit. Edhe në momentet e tij të fundit, Sokrati mbeti i përkushtuar ndaj parimeve të tij filozofike, duke lënë pas një trashëgimi që vazhdon të ndikojë në mendimin dhe edukimin perëndimor.
3. Konfuci
Konfuci, një filozof nga Kina e lashtë (770 – 481 pes), besonte në një jetë të mirë bazuar në parimet etike dhe morale. Ai donte që të gjithë të kishin mundësi të mësonin dhe e bëri mësimdhënien një profesion të respektuar. Kjo ide përputhet me misionin e Universitetit të Popullit, pasi si Konfuci ashtu edhe universiteti ndajnë një qëllim të përbashkët për ta bërë arsimin të aksesueshëm për të gjithë.
Konfuci gjithashtu themeloi Konfucianizmi, një sistem besimi i përqendruar në etikën dhe moralin personal. Parimet thelbësore të konfucianizmit, shpesh të referuara si etika e tij përfshijnë drejtësinë, dashamirësinë, jo keqbërjen dhe respektin për autonominë. Ndër mësimet e tij, dallohen pesë virtyte të vazhdueshme: dashamirësia, drejtësia, besueshmëria, korrektësia dhe urtësia.
Në përgjithësi, Konfuci besonte në të qenit një person i mirë dhe t'i trajtonte të tjerët me mirësi dhe ndershmëri. Ai mendonte se edukimi dhe jeta etike ishin vendimtare për një shoqëri harmonike. Mësimet e tij vazhdojnë të ndikojnë dhe frymëzojnë njerëzit anembanë botës që të përpiqen për një jetë më të mirë dhe më të virtytshme.
4. Lao-Tzu
Lao-Tzu, një filozof i rëndësishëm, formuloi një teori të lidhur ngushtë me taoizmin, një sistem besimi që filloi rreth 500 pes në Kinën e Lashtë. Taoizmi thekson bashkëjetesën harmonike të kafshëve dhe njerëzve në univers. Lao-Tzu, i cili shkroi librin kryesor taoist, prezantoi gjithashtu konceptin e pavdekësisë shpirtërore, duke sugjeruar që shpirti nuk humbet, por bashkohet me universin pas vdekjes. Ai mbrojti të jetuarit në harmoni me chi (ose qi), energjia që drejton universin.
Filozofia e Taoizmit përfshin parimin e balancimit të forcave, të simbolizuar nga yin dhe yang. Kjo ide ilustron sesi forcat kundërshtare, si drita dhe errësira, e nxehta dhe e ftohta, dhe veprimi dhe mosveprimi, bashkëpunojnë për të sjellë rend në botë. Në shekullin e 8-të të erës sonë, taoizmi evoluoi në fenë e dinastisë Tang. Pavarësisht se ishte një nga fetë kryesore të Kinës së bashku me konfucianizmin dhe budizmin, taoizmi u përball me shtypjen gjatë pushtimit komunist të vitit 1959.
Gjithashtu lexoni: Çfarë është kritika sociale? Llojet e kritikës sociale
5. John Locke
John Locke, një studiues evropian në shekullin e 17-të, punoi në Oksford dhe u zhyt në kërkime mjekësore. Ai është i njohur për kontributin e tij në iluminizëm dhe përparimin e liberalizmit.
Locke mbrojti me vendosmëri të drejtën e secilit për jetë, liri dhe pronë, duke hedhur poshtë nocionin e të drejtës hyjnore të mbretërve. Sipas tij, nëse një sundimtar nuk i respektonte këto të drejta, populli kishte autoritetin për të rrëzuar mbretin duke përdorur forcën. Besimi i tij thelbësor ishte se përgjegjësia kryesore e një qeverie është t'u shërbejë interesave të njerëzve.
Idetë e Locke hodhën themelet për konceptin e qeverisjes së kufizuar, duke theksuar rëndësinë e mbrojtjes së të drejtave individuale. Mendimet e tij me ndikim mbi qeverisjen dhe të drejtat e njeriut vazhdojnë të formësojnë filozofinë politike dhe kuptimin e marrëdhënieve midis sundimtarëve dhe të sunduarve.
6. Friedrich Nietzsche
Friedrich Nietzsche, një filozof gjerman, la një gjurmë të rëndësishme në botën perëndimore me shkrimet e tij që mbulonin tema të ndryshme si shkenca, arti, kultura dhe historia. Ai pati një ndikim të thellë në ekzistencializmin dhe surrealizmin, dy lëvizje që u shfaqën në vazhdën e kontributeve të tij.
Filozofia kryesore e Nietzsche-s, nihilizmi, sugjeron se çdo gjëje, përfshirë jetën, i mungon kuptimi i qenësishëm. Kjo ide ka pasur një ndikim të qëndrueshëm, duke formësuar lëvizjet filozofike dhe artistike që pasuan në vitet pas kohës së tij. Mendimet e tij nxitën një rivlerësim të besimeve tradicionale dhe hapën rrugën për perspektiva të reja mbi ekzistencën.
Në terma më të thjeshtë, Nietzsche besonte se jeta nuk ka një qëllim të paracaktuar. Ky nocion ndikoi që shumë veta të vënë në dyshim normat e vendosura dhe të eksplorojnë ide jokonvencionale. Efekti i valëzuar i filozofisë së tij u shtri në lëvizjet ekzistencialiste dhe surrealiste, duke formuar mënyrën se si njerëzit e perceptojnë botën përreth tyre. Sot, idetë e Niçes vazhdojnë të studiohen dhe debatohen, duke e bërë atë një figurë të shquar në historinë e filozofisë.
7. Karl Marks
Karl Marksi konsiderohet si një nga filozofët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Ai është nga Gjermania dhe ka jetuar në vitet 1800. Ai doli me Marksizmin, një ide për shoqërinë, politikën dhe paranë. Marksi mendonte se në shoqëri, ka një betejë midis dy grupeve: punëtorëve dhe njerëzve të pasur që zotërojnë biznese.
Ai besonte se një ditë, punëtorët do të ngriheshin kundër të pasurve në një luftë të madhe. Në këtë luftë punëtorët do të merrnin kontrollin e ekonomisë. Marksi foli shumë për komunizmin, një sistem ku gjithçka ndahet mes të gjithëve dhe nuk ka pronë private.
Idetë e Marksit ishin shumë të fuqishme dhe ai u bë i njohur për mbështetjen e komunizmit. Ai donte të ndryshonte mënyrën se si funksiononte shoqëria në mënyrë që të gjithë të trajtoheshin me drejtësi. Mendimet e Marksit ndikuan shumë njerëz në mbarë botën.
8. Ralph Waldo Emerson
Ralph Waldo Emerson, një filozof, pedagog, abolicionist dhe eseist amerikan, bëri një ndikim të rëndësishëm në shoqëri. Kontributi i tij më i dukshëm është eseja e titulluar "Mbështetja te vetja". Duke jetuar në vitet 1800, ai ndante ngjashmëri me bashkëkohësit romantikë britanikë, duke theksuar lidhjen e thellë midis Zotit, njerëzimit dhe natyrës.
Puna e Emerson ka fuqi transformuese, duke inkurajuar lexuesit që të vendosin besimin në gjykimin e tyre mbi gjithçka tjetër. Idetë e tij rezonojnë me rëndësinë e individualizmit dhe të mbështetjes te vetja, duke i nxitur njerëzit të besojnë në aftësitë e tyre. Nëpërmjet shkrimeve të tij, Emerson fut një ndjenjë fuqie, duke mbrojtur pavarësinë personale dhe forcën që vjen nga përafrimi me botën natyrore.
Për më tepër, ndikimi i Ralph Waldo Emerson shkon përtej kohës së tij, duke lënë një trashëgimi të qëndrueshme që promovon vetëbesimin dhe ndërlidhjen e individëve me hyjnoren dhe natyrën. Theksi i tij te mbështetja te vetja vazhdon të frymëzojë dhe drejtojë ata që kërkojnë të lundrojnë në kompleksitetin e jetës me besim dhe pavarësi.
9. Immanuel Kant
Immanuel Kant, një filozof i famshëm nga viti 1724 deri në 1804 pranë Detit Baltik, është i njohur për veprat e tij mbi Arsyejen Praktike, Arsyejen e Pastër dhe Fuqinë e Gjykimit. Kanti besonte se përcaktimi i moralit të veprimeve mbështetet në përmbushjen e detyrës sonë dhe jo në fokusimin në pasojat. Parimi i tij thelbësor moral thekson se arsyetimi moral ka përparësi ndaj formave të tjera të arsyetimit.
Këndvështrimi i Kantit për etikën përqendrohet në idenë se veprimet janë të drejta ose të gabuara bazuar në faktin nëse ne e përmbushim detyrën tonë, jo në rezultatet e veprimeve tona. Sipas ligjit të tij themelor të moralit, arsyetimi moral ka një rëndësi më të madhe se çdo formë tjetër arsyetimi.
Në përgjithësi, filozofia e Kantit nënvizon rëndësinë e detyrës dhe detyrimit moral në vlerësimin e natyrës etike të veprimeve tona. Trashëgimia e tij shënohet nga një theks i veçantë mbi supremacinë e arsyetimit moral në fushën e etikës.
Gjithashtu lexoni: Lista e të gjitha shkollave psikologjike të mendimit të shpjeguara
10. Epikuri
Epikuri, një filozof i mençur grek që jetoi nga viti 341 deri në vitin 27 pes, themeloi filozofinë e epikurianizmit, e cila pati një ndikim të rëndësishëm. Ai i përqendroi mësimet e tij në idenë se qëllimi përfundimtar i jetës njerëzore është lumturia, e arritur përmes mungesës së shqetësimeve mendore dhe dhimbjes fizike.
Sipas Epikurit, çelësi i një jete të plotë qëndron në kërkimin e kënaqësisë, jo thjesht në ushtrimin e arsyes. Ai argumentoi se lumturia e vërtetë është e mira më e lartë për njerëzit. Ai theksoi se dëshirat irracionale ishin burimi i ankthit, duke sugjeruar se duke eliminuar frikën e ndëshkimit dhe vdekjes, mund të lehtësohet ankthi dhe të arrihet lumturia e vërtetë. Epikuri theksoi rëndësinë e të kuptuarit dhe menaxhimit të dëshirave për të bërë një jetë të kënaqshme dhe të gëzueshme. Mësimet e tij mbrojnë një qasje të ekuilibruar ndaj kënaqësisë, duke u larguar nga kënaqësia e tepruar dhe e panevojshme.
Në përgjithësi, Epikureanizëm, siç përkrahet nga Epikuri, inkurajon një jetë kushtuar lumturisë, pa shqetësime mendore dhe dhimbje fizike, të arritura përmes kërkimit të menduar pas kënaqësisë dhe eliminimit të frikës irracionale.
Përfundim
Shumë nga idetë dhe filozofitë e disa prej filozofëve më të mëdhenj të të gjitha kohërave mbeten të rëndësishme në botën e sotme. Këta mendimtarë të lashtë kanë kontribuar shumë në të kuptuarit tonë të njerëzimit dhe mënyrën se si ne ndërveprojmë me veten, të tjerët, natyrën dhe hyjnoren.
Ndikimi i qëndrueshëm i filozofëve më të mëdhenj vazhdon të formësojë të menduarit tonë dhe na inkurajon të meditojmë pyetjet në mënyra të reja dhe të thella. Ata na kanë dhënë parime udhëzuese që ndikojnë në sjelljen tonë në shoqëri, formësojnë konceptet tona për qeverisjen, poezinë, arsimin, matematikën dhe shkencën dhe frymëzojnë eksplorimin tonë në aspekte të ndryshme të jetës.
Këto themele filozofike janë provuar të jenë të qëndrueshme, duke na ofruar njohuri të vlefshme që qëndrojnë në shekuj. Ndërsa lundrojmë në kompleksitetin e botës sonë moderne, mençuria e këtyre gjigantëve filozofikë shërben si një udhërrëfyes i përjetshëm për ndjekjet tona intelektuale dhe morale.
Lini një Përgjigju