Abantu baseBasque baneempawu ezithile zomzimba kunye neempawu zomzimba ezifana neempumlo ezisicaba ezinamaqhuma, ulusu oluluthuthu kunye neenwele ezimnyama, kwaye zinokuba zide kakhulu okanye zimfutshane kakhulu. Bakwanalo nodidi lwegazi olunqabileyo olubizwa ngokuba yi-O negative ngamanani aphezulu.
Ngokubhekiselele kubuntu, abantu baseBasque bahlala becingelwa ukuba banzima kwaye bazimisele. Baziwa ngokuthethela phezulu kunye nokonwabela imisebenzi efana nokusela, ukuya epatini, nokuxabisa ukutya okulungileyo. Bakuxabisa kakhulu ukuzimela geqe nenkululeko.
Nangona kunjalo, kubalulekile ukukhumbula ukuba ezi mpawu zizinto nje eziqhelekileyo kwaye azisebenzi kumntu ngamnye osuka kwingingqi yaseBasque. Abantu bahlukile kwaye akufuneki bagwetywe ngokusekelwe kwiingcamango.
Abantu baseBasque Iimpawu zoMzimba kunye neempawu zoMlinganiswa
1. Mde kakhulu
Abantu baseBasque, abahlala kwindawo ephakathi kweSpain neFransi, bahlala bebade kunabamelwane babo. Ngokomyinge, amadoda aseBasque amalunga ne-5 iinyawo 10 okanye i-intshi ezili-11 ubude. Kodwa oku akuthethi wonke umntu ukuba ubude. Amanye amadoda aseBasque made kakhulu, ngelixa amanye mafutshane kakhulu. Ubude obuphakathi buphakathi nje, hayi obona bude buqhelekileyo.
Okubangela umdla kukuba, umahluko wobude phakathi kwabantu baseBasque unxulunyaniswa nemimandla ethile ngaphakathi kwilizwe labo. Abantu abavela kwimimandla esezintabeni bafutshane kunabo basuka kwimimandla eselunxwemeni. Ke, kwiLizwe laseBasque, ungadibana nabantu abade okanye abafutshane ngokwenene, kwaye lo mahluko uqhagamshelwe apho basuka khona.
1. Impumlo ecaba
Omnye wabantu baseBasque obona mpawu zibonakalayo ziimpumlo zabo ezizodwa, ezithe tyaba ngencam ekhomba ezantsi. Ngokungafaniyo neempumlo zabantu baseRoma eziphumela ngaphandle, impumlo yaseBasque ithambeka ngokucokisekileyo, inika inkangeleko entle. Olu phawu lwahlukileyo lubenza bahluke. Kubalulekile ukuqaphela ukuba iimpawu zomzimba, kubandakanywa neempumlo, zinokuhluka ngokubanzi phakathi kwabantu ngabanye kulo naluphi na uhlanga. Inkangeleko yabantu iphenjelelwa yintsebenziswano entsonkothileyo yemfuza kunye nemiba yokusingqongileyo. Ukugxininisa ukungafani komntu kunye nokubhiyozela iyantlukwano kunokunceda ukukhuthaza ukuqonda kunye nokuxabisa phakathi kweenkcubeko ezahlukeneyo kunye noluntu.
Funda kwakhona: I-12 yabantu baseWales Iimpawu zoMzimba kunye neempawu
3. Ulusu oluLuthukileyo
Abantu baseBasque, abahlala emantla eSpain nakumazantsi eFransi, bagqama ngenxa yolusu lwabo oluluthuthu, umahluko ocacileyo kubamelwane babo baseSpain naseMzantsi French. Eyona nto imangalisayo ayilolusu lwabo olukhaphukhaphu kuphela, kodwa kunye nokuxhaphaka kwebala elipinki-toni endaweni yeethowuni zomnquma eziqhelekileyo ezifumaneka kwibala. Ummandla weMeditera. Eli nqaku likhethekileyo lithetha ukuba abantu abaninzi baseBasque banezidlele ezibomvu, ezibenza bahluke. Lo mahluko kwithoni yesikhumba yinto ephawulekayo yobuni babo bobuhlanga, okwenza ukuba babonakale lula phakathi kwabalingane babo baseYurophu.
4. Iinwele Ezimnyama
Ngaphandle kolusu olukhaphukhaphu, Omnye wabantu abadumileyo baseBasque iimpawu zomzimba ziinwele zabo ezimnyama, eziqhelekileyo zommandla. Zinqabile iinwele ezimdaka kubo; endaweni yoko, iinwele ezimnyama nezimnyama ziqhelekileyo. Olu lwahluko lwesikhumba esilungileyo kunye neenwele ezimnyama luphawu olwahlukileyo kwizihlwele zaseBasque. Ngelixa ulusu lwabo lunokuba khaphukhaphu, imibala yeenwele zabo ihlala igxile kwimithunzi yabo yemveli, ibenza bagqame phakathi kwamaqela ahlukeneyo. Le ndibaniselwano eyodwa ibonakalisa ukwakheka kofuzo kunye nelifa lenkcubeko yommandla, iqaqambisa iyantlukwano enomdla phakathi kwabemi baseBasque.
Abantu baseBasque, iqela elisuka kwingingqi yaseSpain, banodidi olulodwa lwegazi. Nangona awukwazi ukuxelela uhlobo lwegazi lomntu ngokumjonga nje, uninzi lwabantu baseBasque banohlobo lwegazi le-O. Oku kukodwa akunto ingaqhelekanga, njengoko amazwe amaninzi exhaphake kakhulu igazi lohlobo O. Yintoni eyenza abantu baseBasque bavelele yizinga labo eliphezulu legazi le-Rhesus-negative.
5. Igazi le-O-Negative
Igazi leRhesus-negative linqabile kakhulu xa lithelekiswa negazi leRhesus positive. Abantu baseBasque banendibaniselwano yohlobo lwe-O kunye ne-Rhesus-negative yegazi, okwenza ukuba libe linye lamaqela anesiganeko esiphezulu segazi le-O-negative emhlabeni. Olu hlobo lwegazi lunqabile yaye lunokusetyenziswa kwiimeko zongxamiseko xa udidi lwegazi lomntu lungaziwa kuba luhambisana nazo zonke ezinye iindidi zegazi. Nangona kuphawu lwangaphakathi, ukuxhaphaka kwe-O-negative yegazi phakathi kwabantu baseBasque yinto enomdla kunye neyohlukileyo yokwakheka kwemfuza.
6. Womelele kwaye uzimisele
Ulwimi lwesiBasque kunye nenkcubeko zikhetheke kakhulu kuba zahlukile kwabanye behlabathi. IsiBasque lulwimi olulodwa olungekho kulo naliphi na iqela lolwimi. Oku kukodwa kuvela kwimbali ende yabantu baseBasque. Banexesha elide bekho, kwaye oku kubenza bakhetheke.
Abantu baseBasque baziwa ngokuba bomelele kwaye bazimisele. Ngelixa ezinye izizwe ezininzi zitshintshile okanye zanyamalala kumawaka eminyaka, iiBasques ziye zahlala zifana. Baye bajongana noorhulumente kunye nobukhosi obahlukeneyo, kodwa bebesoloko bekwazi ukugcina ubuni babo. Oku kubonisa ukomelela kunye nokomelela kwabo.
Isizathu sobu bukhali kunye nokunyamezela silele kwilifa labo lakudala. IiBasques zinembali etyebileyo eye yabumba ubuni babo. Phezu kwazo nje iingxaki abajamelana nazo, baye babambelela kulwimi, izithethe nendlela yabo yokuphila. Oku kubenza babe luluntu olulodwa noluhlala luhleli ehlabathini. Ukukwazi kwabo ukuhlala bomelele baze bagcine izithethe zabo ziphila bubungqina bomoya nokuzimisela kwabo okumangalisayo.
Funda kwakhona: Abantu baseJamani abali-11 beempawu zoMzimba kunye neempawu zomNgqo
7. Inkululeko kunye nokuzimela
Abantu baseBasque bahlala becingelwa ukuba bayixabisa kakhulu inkululeko yabo kunye nokuzimela. Le nkolelo ngokuyinxenye ivela kwizenzo zeqela le-ETA, nangona ingengabo bonke abantu baseBasque abaxhasa ubundlobongela okanye izenzo zolwaphulo-mthetho. Abanye abantu baseBasque banqwenela ngokunyanisekileyo isizwe esahlukileyo ngaphandle kweSpain neFransi, apho banokuzilawula khona. Lo mnqweno wokuzimela usekelwe kwimeko yenkcubeko neyembali ekudala ikho.
Ummandla waseBasque, okumda ophakathi kweSpeyin neFransi, unesazisi esikhethekileyo ngolwimi lwayo, izithethe kunye nezithethe. Abanye abantu kulo mmandla bakholelwa kwingcamango yokuzilawula, apho banokwenza izigqibo ngemithetho nemigaqo-nkqubo yabo. Nangona ingenguye wonke umntu oxhasa le ngcamango, kukho inxalenye ebalulekileyo yabantu baseBasque abaphupha ngekamva apho banokuba nelizwe labo elizimeleyo, elikhululekile kulawulo lweSpeyin neFransi. Lo mnqweno wenkululeko kunye nokuzilawula ubonakalisa ingqiqo eqinileyo yesazisi kunye nekratshi abantu abaninzi baseBasque abavakalelwa ngayo malunga nelifa labo.
8. Isixa esikhulu sokutya
Kwilizwe laseBasque, kukho inkolelo yokuba abantu baseBasque batya ukutya okuninzi ngexesha lokutya. Ngelixa le ngcamango ibaxiwe, kuyinyani ukuba izidlo zaseBasque zihlala zinezifundo ezininzi. Ngokufana nabamelwane babo eFransi naseSpain, abantu baseBasque baxabisa kakhulu izithethe zokupheka. Nokuba kukwiivenkile zokutyela okanye kumakhitshi asekhaya, bayazingca ngokulungiselela izidlo ezikumgangatho ophezulu, ezahlukeneyo, kunye nokutya okunesondlo.
Oku kuthetha ukuba ungalindela izitya ezimnandi, ezilungelelaniswe kakuhle xa usitya kwiLizwe laseBasque. Ukusuka appetizers kwi desserts, I-Basque cuisine iyaziwa ngomgangatho wayo kunye neentlobo ezahlukeneyo, okwenza kube ngamava amnandi kuye nabani na othanda ukutya okulungileyo. Nokuba ungumtyeleli okanye ungowasekhaya, ungonwabela ubutyebi belifa lemveli labantu baseBasque, apho isidlo ngasinye sisibhiyozo sencasa kunye nezithethe. Ke, ukuba ungumntu othanda ukutya, ukujonga ukutya kwe-Basque kukuthembisa uhambo olumnandi olugcwele izinto ezothusayo kunye nobutyebi benkcubeko.
9. Amazwi Angxolayo
Kwezinye iindawo, njengeSpain kunye namazwe amaninzi aseLatin America, abantu bacinga ukuba abantu baseBasque bathetha kakhulu kwaye bevuya. Le stereotype inokuvela kwisithethe sakudala saseBasque esibizwa ngokuba yi-irrintzi, apho abelusi babesebenzisa iifowuni ezikhwazayo. Nangona ingengabo bonke abantu baseBasque abathetha kakhulu yonke imihla, esi siko sinokuba nefuthe kwindlela abantu abasibona ngayo.
Abakhenkethi abafumana esi siko banokusikhumbula kwaye babelane ngombono wokuba abantu baseBasque bathetha ngokuvakalayo, nangona ingeyonyani kuye wonke umntu. Ke, le stereotype iye yasasazeka ngenxa yolu qheliselo lwenkcubeko olulodwa. Xa abakhenkethi bedibana nabantu baseBasque basebenzisa le minxeba ikhwazayo, yomeleza inkolelo yokuba bahlala bethetha ngokuvakalayo, nangona iyinxalenye yenkcubeko yabo kwaye ingeyiyo indlela abathetha ngayo ngalo lonke ixesha.
Funda kwakhona: I-11 yabantu basePersi Iimpawu zoMzimba kunye neeNgcaciso
10: Imibhiyozo kunye nepati
Kwilizwe laseBasque, abantu bathanda ukubhiyozela kwaye babe nexesha elimnandi. Banemithendeleko emininzi kunye namatheko apho wonke umntu udibana kunye ukonwabela. Abantu baseBasque baziwa ngokuthanda kwabo itheko kwaye abayi kufumana sizathu sokubhiyozela.
Xa besethekweni, badla ngokusela kakhulu. Akukho lula ukutsho ukuba imikhwa yabo yetheko ibenza babe ngabasela kakhulu okanye ukuba yinto nje eqhelekileyo, kodwa umfanekiso womntu waseBasque esonwabela itheko ephethe isiselo ngesandla uqhelekile. Lo moya wokubhiyoza wendele nzulu kwinkcubeko yabo, kwaye ayiqhelekanga into yokubona abantu besonwaba ngesiselo ngexesha lemisitho.
Ukusuka kwiminyhadala edlamkileyo ukuya kumatheko akhethekileyo, abantu baseBasque babamba onke amathuba okuba badibane, badanise kwaye banandiphe ubomi. Ukuthanda kwabo imibhiyozo kudale indawo yokuhlala edlamkileyo, okwenza ilizwe laseBasque libe yindawo apho imibhiyozo kunye nokusela zihlala zihamba kunye.
Shiya iMpendulo