I ka makahiki 1955, ua hoʻi mai ʻo Rosa Parks mai ka hana ma kahi hale kūʻai. He lā lōʻihi ia, akā ʻaʻole i ʻoi aku ka luhi o Parks ma mua o ka maʻamau, e like me kāna wehewehe ʻana ma hope. Ua hele mai ka luhi ma muli o ka hoʻomanawanui ʻana i nā makahiki o ka hoʻokae a me ka inaina.
I kēlā lā, i ka manawa i noi ai ka mea hoʻokele kaʻa iā ia e haʻalele i kona noho no nā poʻe kaʻa keʻokeʻo, ua hoʻoholo ʻo Rosa ua hoʻomanawanui ʻo ia. ʻO kona hōʻole ʻana i ka neʻe ʻana, ua hoʻāla ʻia ka nalu aupuni o ka hana kūʻē i ka ʻo ka hoʻopaʻapaʻa hoʻokae hohonu i ʻAmelika Hui Pū ʻIa.
E nānā mākou i 15 mau mea koʻikoʻi e pili ana iā Rosa Parks, kahi mea koʻikoʻi i ka neʻe ʻana o nā Pono Kivila.
Nā ʻike e pili ana iā Rosa Parks
1. I ka makahiki 1955, ua hoʻopaʻa ʻia ʻo Rosa Parks no kahi hana kūʻē maʻalahi
Ma ka lā 1 o Kekemapa, ua hoʻi ʻo Parks i ka home mai ka hana i ka wā i kū ai i nā lula hoʻokaʻawale o ka ʻōnaehana kaʻa.
Ua koho ke kaʻa i nā wahi kikoʻī no ka poʻe kaʻa keʻokeʻo a me ʻEleʻele, me nā poʻe keʻokeʻo e noho ana ma nā lālani mua a ua koi ʻia nā poʻe ʻeleʻele e noho ma hope. Ua hahai ʻo Rosa i nā lula akā ua noi ʻia e ke kaʻa kaʻa e neʻe i hope e hoʻokipa i nā mea holo keʻokeʻo. I ka hōʻole ʻana i kēia koi pono ʻole, hōʻole ʻo Rosa e haʻalele i kona noho.
No laila, ua kāhea ʻia nā mākaʻi, a hiki i ka hopu ʻia ʻana. ʻO kēia hanana, me he mea lā maʻamau, ua lilo ia i manawa koʻikoʻi i ka mōʻaukala ʻoiai ua hoʻāla ʻia ka Montgomery Bus Boycott a hoʻokani i kahi hana koʻikoʻi i ka Ke Ana Hoʻohui Kūlohelohe, ho'ohewa i nā kānāwai ho'oka'awale lāhui.
ʻO ka ʻimi ʻana i kēia hanana e kōkua iā mākou e hoʻomaopopo i ka hopena hohonu o ke kūpaʻa wiwo ʻole o kekahi kanaka e kūʻē i ka pono ʻole.
2. Hoʻomanaʻo ʻia ʻo Rosa Parks ʻo ia ka "Mother of the Civil Rights Movement" ma muli o kāna kūʻē nui.
He hana koʻikoʻi loa ka Civil Rights Movement i ka makahiki 1900 no ka hōʻoia ʻana i loaʻa nā kuleana kaulike o kēlā me kēia kanaka ma ʻAmelika.
Ma hope o ka hoʻopau ʻia ʻana o ke kauā ma ka hopena o ke Kaua Kivila, ua ʻike ka poʻe ʻeleʻele ma ʻAmelika i ka hana kūpono ʻole. Ua hoʻokaʻawale ʻia lākou mai nā ʻAmelika Keʻokeʻo ma nā wahi e like me nā kula, a ʻoiaʻiʻo hoʻi, i nā hoʻonohonoho noho ma nā kaʻa.
Mai ka makahiki 1954 a hiki i ka makahiki 1968, aia kahi neʻe nui e hoʻololi i nā mea a hoʻomaikaʻi iā lākou.
ʻO ka hana a Rosa Parks kekahi hapa nui o kēia hoʻololi. ʻAʻole ʻo ia i haʻalele i kona noho ma luna o ke kaʻa kaʻa, a he wahi huli ia. Ma hope o ia mea, nui ka poʻe i kūʻē kūʻē i ka hoʻokaʻawale ʻana i ka poʻe ʻeleʻele, a ʻaʻole lākou i hoʻohana i nā kaʻa no hoʻokahi makahiki holoʻokoʻa.
ʻO ka hope loa, aia kekahi hihia hoʻokolokolo i ʻōlelo ʻaʻole pono e hoʻokaʻawale i nā kānaka ma nā kaʻa kaʻa ma Alabama. Ua kōkua ka hana wiwo ʻole a Rosa Parks i mea e ʻoi aku ka maikaʻi o ka poʻe ʻeleʻele a hōʻike i ka ikaika o ke kūʻē maluhia.
3. Ua pilikia ʻo Rosa Parks i ke kānāwai ma hope o kona hopu ʻia ʻana
ʻO ED Nixon, ke alakaʻi o ka NAACP Alabama, a ua kōkua kekahi mau hoa pili i ka hoʻopaʻa ʻana iā ia e hoʻokuʻu ʻia ma o ka uku ʻana iā ia i ka hoʻopaʻa ʻana ma hope koke iho o kona hopu ʻia ʻana. I loko o ʻehā mau lā, ʻike ʻo Rosa iā ia iho i loko o kahi lumi hoʻokolokolo. I ka pane ʻana, ua hoʻonohonoho ka NAACP i kahi boycott o ka ʻōnaehana kaʻa, e koi ana i ka poʻe e hōʻole i ka hoʻohana ʻana a koho i nā ʻano kaʻa like ʻole e like me ka hele ʻana a i ʻole ka lawe kaʻa e hōʻike i ka lōkahi me Rosa.
Iloko nae o keia mau hooikaika ana, ua pau ke kaua kanawai a Rosa me ka maikai ole, me ka hooholo ana o ka aha ia ia, a ua kau ka uku he $14.00. Akā naʻe, ʻaʻole i hōʻailona kēia haʻalele i ka hopena o ko Rosa huakaʻi. Ua hoʻomau ʻia kāna moʻolelo a hoʻoulu i nā mea ʻē aʻe he nui i ka hakakā mau no nā pono kīwila.
4. ʻO ka hōʻole ʻana o Rosa Parks e haʻalele i kona noho ma luna o kahi kaʻa kaʻa kaʻawale, he hopena koʻikoʻi ia i ke kaʻa kaʻa ʻo Montgomery.
Ma hope o ka hopena o ka hihia a Rosa, ua hoʻoholo ka poʻe hana e hoʻomau i kā lākou kūʻē kūʻē i ka ʻōnaehana kaʻa pono ʻole. Ua hui pū lākou e hoʻokumu i ka Montgomery Improvement Association (MIA), me ka manaʻo e hoʻonohonoho a alakaʻi i ka boycott. Ua koho ʻia ʻo Martin Luther King Jr., he 26 makahiki wale nō ia manawa, i pelekikena nona.
He kuleana koʻikoʻi ʻo Rosa Parks i ka MIA, e lawelawe ana ma ka papa hoʻokō a hana pōkole ma ke ʻano he dispatcher. Ma kāna hana hoʻouna, ua kōkua ʻo ia i nā mea komo i ka boycott ma o ka hoʻopili ʻana iā lākou me nā kaʻa i ka hana, ke kula, a me nā hana ʻē aʻe. Ua hoʻokō ka MIA i kahi ʻōnaehana kaʻa, hoʻohana ma luna o 300 mau kaʻa pilikino a me 22 mau kaʻa kaʻa i hoʻolako ʻia e nā hale pule.
Ua hōʻoia kēia ʻano hana hou i ka loaʻa ʻana o ka poʻe ma kahi o 30,000 i ka halihali e pono ai lākou i kēlā me kēia lā. Ua hōʻike ʻia ka mana o nā hui kaiaulu i ka hoʻoikaika ʻana o ka MIA a me kona mau lālā i ka hoʻohālikelike ʻana i ka hoʻokaʻawale ʻana a me ka hāpai ʻana i nā pono kīwila.
5. Ua hoʻopaʻa ʻia ʻo Rosa Parks i ka makahiki 1956
Ma ka lā 21 o Pepeluali o ia makahiki, ua hoʻopiʻi ke kiure nui ʻo Montgomery iā Rosa Parks, me ED Nixon, Martin Luther King Jr., a me 86 mau mea ʻē aʻe, ma lalo o Kānāwai Kūʻē Boycott o Alabama. Ua lilo kēia kānāwai i ke kānāwai i ke komo ʻana i ka pahu kaʻa a lākou e alakaʻi nei. ʻO nā kumu i loaʻa mai i ko lākou komo ʻana i ke kūʻē kūʻē i ka hoʻokaʻawale lāhui.
ʻO nā kiʻi kaulana o Rosa Parks, me kāna kiʻi kiʻi a me kahi kiʻi kahi e paʻi ʻia ai kona manamana lima, ua hoʻopili ʻia i kēia hopu ʻia i ka makahiki 1956, ʻaʻole ke kūʻē mua ma ka lā 1 o Dekemaba, 1955.
Hoʻopaʻa kēia mau kiʻi kiʻi i kahi manawa koʻikoʻi i ka Civil Rights Movement, e hōʻike ana i nā hopena pili kānāwai i kū ʻia e Parks a me nā mea ʻē aʻe i kūʻē i nā kānāwai hoʻokae ma o ke kūʻē kūʻē ʻole.
6. Ua kaulana ʻo Rosa Parks no kona hōʻole ʻana e haʻalele i kona noho kaʻa, akā ʻaʻole ʻo ia ka wahine mua i kū kūʻē i ka hoʻokaʻawale ʻana.
I ka makahiki 1955, ua kū like ʻo Claudette Colvin, 15 makahiki, ma ka hōʻole ʻana e hāʻawi i kona noho i kahi wahine keʻokeʻo a hopu ʻia.
ʻOiai ua kākoʻo ʻo Rosa Parks i ke kumu o Claudette, ua manaʻo nā alakaʻi kīwila ʻē aʻe ʻo Claudette, i wehewehe ʻia he "feisty," ʻaʻole ia ka mea hoʻopiʻi kūpono no ka hihia ākea. ʻOiai naʻe, ua noho mau ʻo Rosa i hoa makua kūpaʻa no Claudette i ke kauwela ma hope o kona hopu ʻia ʻana.
ʻOiai ʻaʻole i ʻike nui ʻia ka moʻolelo a Claudette e like me ka moʻolelo o Rosa, he hopena koʻikoʻi ia. I ka makahiki 1956, ua lilo ʻo Claudette i hoʻokahi o nā mea hoʻopiʻi ma Browder v Gayle, kahi hihia federal i alakaʻi i ka desegregation o ka ʻōnaehana kaʻa ʻo Montgomery. Hōʻike kēia mau moʻolelo i ka paʻakikī a me ka hui pū ʻana ma hope o nā huaʻōlelo kaulana a me nā hana i ka neʻe ʻana i nā pono kīwila.
E heluhelu pū nō hoʻi: Kristina Sunshine Jung: Bio o ke kaikamahine a George Jung
7. Mai ka wā ʻōpiopio mai, ua ʻike ʻo Rosa Parks, ʻo Rosa McCauley ma mua, i ka racism
Hānau ʻia ma Pine Level, Alabama, ua ulu ʻo ia me kona makuahine, kaikunāne, a me nā kūpuna. Ua hui like kona wā kamaliʻi me ka piʻi ʻana o ka hana hoʻomāinoino lāhui ma hope o ke Kaua Honua Mua, e koi ana i kona kupuna kāne e kū kiaʻi ma ka lānai, me ka pū pana, e kiaʻi ana i ka Ku Klux Klan. I ko Rosa aʻo ʻana i nā loea koʻikoʻi e like me ka humuhumu ʻana, ka kuke ʻana, a me ka hoʻomaʻemaʻe ʻana, ua hoʻohana ʻo ia i ka manawa "mālama ʻia" me kona kupuna kāne.
Ma ke alakaʻi ʻia e ke aʻo ʻana a kona kupuna kāne, ua hoʻokumu ʻo Rosa i kahi kūlana ikaika e kūʻē i ka ʻae ʻana i ka hana ʻino. I kekahi hanana mai kona wā kamaliʻi, ua hoʻoweliweli kekahi keikikāne keʻokeʻo iā ia, e koi ana iā Rosa e hana. Me ka makaʻu ʻole, ʻohi ʻo ia i kahi pōhaku lepo, me ka hoʻoweliweli ʻana i ke keiki. ʻO kēia mau ʻike mua i hoʻokumu i ka ʻike o Rosa Parks i ka like ʻole o ka lāhui a me ka pono ʻole, e hoʻokumu ana i ke kumu no kāna hana ma hope o ka neʻe ʻana i ka pono kīwila.
8. He kaikaina ko Rosa Parks i kapa ʻia ʻo Sylvester James McCauley, ʻelua makahiki kona ʻōpio
Ua lawelawe ʻo Sylvester i ke Kaua Honua II, e komo ana i nā hale keaka ʻEulopa a me ka Pākīpika. Ma hope o ke kaua, ua neʻe ʻo ia i Detroit me kāna wahine ʻo Daisy, a hānai pū lāua i ʻumikumamākolu mau keiki. Ua loaʻa iā Sylvester kahi ola ma ke ʻano he kamanā a ua hana ʻo ia no ka Chrysler Motor Company.
ʻO kekahi o nā kaikamahine a Sylvester, ʻo Sheila McCauley Keys, i kākau i kahi puke i kapa ʻia ʻo "Our Auntie Rosa: The Family of Rosa Parks Remembers Her Life and Lessons," i paʻi ʻia ma 2015. Hoʻomālamalama ka puke i ke ola a me nā aʻo ʻana o Rosa Parks, e hāʻawi ana i kahi hiʻohiʻona pilikino. mai loko mai o ka ʻohana. Ma o kēia hana, hoʻopaʻa ʻo Sheila i ke ʻano o ka hopena o kona ʻanakē, e hana ana i kahi hoʻohanohano e hoʻohui i ka ʻike o ka hoʻoilina o Rosa Parks.
9. Ua male ʻo Rosa Parks lāua ʻo Raymond Parks i ka makahiki 1932 ma hope o kona noi ʻana i ko lāua lā ʻelua
He poʻe hoʻoikaika lāua ʻelua, a ua komo nui ʻo Raymond i ke kākoʻo ʻana i ka pale ʻana i ka Scottsboro Boys, ʻeiwa mau ʻōpio ʻeleʻele i hoʻopiʻi hewa ʻia no ka hoʻokamakama.
Ua hana ʻo ia ma nā kuleana hana ma Montgomery a ʻohi kālā no ke kumu. He pilikia ka hana, alakaʻi i nā mea kākoʻo e hui ma nā wahi huna. No ka hōʻike ʻana i nā kikoʻī o ka hālāwai, ua hoʻohana ʻo Raymond i kahi ala naʻauao - kū i mua o kahi kukui alanui a hoʻopaʻa i kona kāmaʻa i kahi ala. Ua ʻōlelo aloha ʻo Rosa iā ia ʻo "ka mea hana maoli mua aʻu i hālāwai ai."
ʻO ka hoʻokō ʻana o ka male i ka hoʻopono a me ke kaulike i hoʻohālikelike i ko lākou ola, me ka hoʻoikaika mua ʻana o Raymond i ke kuleana nui i ka hana hope a Rosa ma ke ʻano he kiʻi pono kīwila. ʻO nā hana maʻamau o ka hoʻopaʻa ʻana i ke kāmaʻa a i ʻole ke kū ʻana ma kahi kukui alanui he mea koʻikoʻi i kā lākou huakaʻi hoʻoikaika.
10. Ua lawe ʻo Rosa Parks i nā hana like ʻole i kona ola
I ka makahiki 1933, ua loa'a 'o ia i ke kula ki'eki'e, he mea laha 'ole no ka po'e 'ele'ele i ia au. ʻOiai ʻo kāna hoʻonaʻauao ʻana, ua paʻakikī ka loaʻa ʻana o kahi hana e like me kāna mau ʻike. Ua lawe ʻo Rosa i nā kuleana e like me ka ʻinikua, ke kākau ʻōlelo keʻena, ke kōkua kahu, a me ka mea hana hale.
Eia hou, ua komo ʻo ia i ka hana humuhumu ma ka home e hoʻonui i kāna loaʻa kālā. Ua hānai ʻia ko Rosa mau akamai humuhumu e kona makuahine a me kona kupunawahine makuahine, ʻo lāua ʻelua akamai i ka hana humuhumu i hāʻawi i ko lāua ʻike iā ia. Eia kekahi, ua loaʻa iā ia ka hoʻomaʻamaʻa humuhumu ma ke kula ʻoihana ʻo Montgomery no nā kaikamahine ma mua o ka pau ʻana o kāna aʻo ʻana.
11. Kaulana ʻo Rosa Parks no kona hōʻole ʻana e haʻalele i kona noho kaʻa, akā ua hoʻomaka kāna hana i nā makahiki ma mua.
I ka makahiki 1943, ua komo ʻo ia i ka Montgomery NAACP ma ke ʻano he kākau ʻōlelo. ʻO ka hana a Rosa i pili i ka noiʻi ʻana i nā hihia e pili ana i ka hana hoʻomāinoino a nā mākaʻi, ka pepehi kanaka, ka hoʻokamakama a me ka hoʻokae lāhui. ʻO ka mea nui, ua lawe ʻo ia i kahi hihia e pili ana i ka ʻaihue a me ka hoʻomake ʻana i kahi wahine ʻeleʻele 24 makahiki. I mua o ka hōʻole ʻana o nā mākaʻi kūloko e hoʻopiʻi i ka poʻe hana hewa, ua lawe ʻo Rosa, ma ka ʻaoʻao o ka Montgomery NAACP, i nā mea i loko o kona lima ponoʻī.
No ka hoʻoponopono ʻana i ka pono ʻole, ua hoʻokumu ʻo ia i ke Kōmike no ka Hoʻokolokolo Kaulike a hoʻonohonoho i kahi hoʻolaha palapala i ke kiaʻāina ʻo Alabama. ʻOiai ua hōʻuluʻulu ʻia kahi jure kūikawā, ʻaʻole i hoʻopiʻi ʻia ka poʻe hoʻouka kaua. No ka hoʻomaopopo ʻana i kona hoʻolaʻa ʻana, ua koho ʻia ʻo Rosa i kākau ʻōlelo mua o ka mokuʻāina NAACP ma 1948.
12. Ma hope o ka lanakila ʻana o ke kaʻa kaʻa ʻo Montgomery, ua loaʻa ʻo Rosa Parks i nā pilikia nui i koi iā ia e haʻalele i kona mokuʻāina.
ʻOiai ka hopena maikaʻi o ka boycott, ka mea i alakaʻi i ke kumukānāwai ʻole o ka hoʻokaʻawale ʻana ma nā kaʻa lehulehu, ua kū ʻo Rosa a me kāna kāne ʻo Raymond i ka pilikia. Nalo lākou i kā lākou mau hana a paʻakikī i ka loaʻa ʻana o ka hana, ʻoiai lākou e hakakā nei me nā hoʻoweliweli hoʻoweliweli make.
ʻEwalu mahina ma hope o ka pau ʻana o ka boycott, ua neʻe ʻo Rosa, Raymond, a me ka makuahine o Rosa i Detroit, Michigan, kahi i noho ai ke kaikunāne o Rosa. ʻOiai ua loaʻa iā lākou kekahi mau hoʻomaikaʻi, ua hoʻomau ʻia ka racism a hiki i ka ʻĀkau, e hana ana i nā luʻi no nā kāne ma ke ʻano o ka hana paʻa a me ka hale. Eia nō naʻe, ʻoiai kēia mau pilikia, ua kūpaʻa ʻo Rosa Parks i kāna kūpaʻa i ke kākoʻo ʻana i ke kaulike a me ke kūʻokoʻa.
13. Ua hana nui ʻo Rosa Parks i ke kākoʻo ʻana iā John Conyers, he loio ʻōpio ma Michigan, i kāna huakaʻi kālaiʻāina.
I ka makahiki 1960, ua lilo ʻo Conyers i lalo i kahi hoʻolaha no kahi noho Congressional hou ma Michigan. ʻOiai nā pilikia, ua hāʻawi manawaleʻa ʻo Rosa Parks, i alakaʻi ʻia e kāna mau waiwai pro-labor me Conyers, no kāna hoʻolaha.
I ka makahiki 1965, ua hōʻole ʻo Conyers i nā mea i manaʻo ʻia a ua lanakila ma ke koho balota. I ka ʻike ʻana i ka hoʻolaʻa ʻana o Parks, ua hoʻolimalima koke ʻo ia iā ia e hana ma kāna keʻena Detroit. Ua hōʻailona kēia i kahi hoʻololi koʻikoʻi no Parks, ʻoiai ua lilo ia i kāna hana paʻa mua ma hope o ka Montgomery Bus Boycott. Ua hoʻomau ʻo Rosa Parks i ka hāʻawi ʻana i ke keʻena o Conyers a hiki i kona hoʻomaha ʻana i ka makahiki 1988, e hōʻike ana i kahi hui lōʻihi i hoʻomaka me ka hoʻopaʻa like ʻana i ka hoʻoponopono pili kanaka a me nā pono hana.
E heluhelu pū nō hoʻi: ʻO 50 ka poʻe kaulana loa mai Mexico
14. Ua mālama ʻo Rosa Parks i ka hale pule a me ka hoʻomana kokoke i kona puʻuwai
No ka hoʻopaʻa ʻana iā ia ma ke ʻano he mea hana, he mea koʻikoʻi ia e hopu i kāna manaʻo Karistiano. I kona ulu ʻana, hele ʻo ia i ka Mount Zion African Methodist Episcopal Church ma Pine Level. ʻOiai he kanaka makua, ua paʻa kona manaʻoʻiʻo.
Ma kāna puke, "Quiet Strength: The Faith, the Hope and the Heart of a Woman Who Changed a Nation," ua hoʻoikaika ʻo Rosa i ke ʻano o ka hale pule. Ua ʻike ʻo ia he wahi palekana kahi e hiki ai i nā kānaka ke ʻākoakoa a aʻo me ka ʻole o ka hana pono ʻole. Ua wehewehe ʻo Rosa i ka hale pule ʻo "ke kumu o ko mākou kaiāulu."
ʻOi aku ia ma mua o kahi hoʻomana; ʻo ia kahi i loaʻa ai ke kākoʻo, ka ʻike, a me ke kaulike. ʻAʻole i kaʻawale ka manaʻoʻiʻo o Rosa mai kāna hana ʻana; akā, ua hoʻoikaika ia i kona manaʻo paʻa e hakakā no ka pono a me ke kaulike. ʻO ka hoʻomaopopo ʻana i kāna mau ʻōlelo e pili ana i ka hale pule e hāʻawi i ka ʻike i nā waiwai a me nā manaʻoʻiʻo i alakaʻi i kāna mau hana i ka neʻe ʻana i nā pono kīwila.
15. Hoʻokahi makahiki ma mua o kona make ʻana, ua ʻike ʻia ʻo Rosa Parks me kahi ʻano dementia i ʻoi aku ka nui o ka manawa.
Ua make ʻo ia no nā kumu kūlohelohe. Nui ka poʻe i mahalo iā ia ma hope o kona hala ʻana. Ua waiho ʻia kona kino ma ka US Capitol Rotunda ma Wakinekona, DC, kahi i ʻike ʻia e ka lehulehu.
He hanohano nui kēia, ʻoiai ʻo ia ka wahine mua a ʻo ka lua o ka ʻEleʻele i loaʻa i kēia hoʻokupu. Ma Detroit a me Montgomery, ua hana ʻia nā hoʻonohonoho kūikawā ma nā kaʻa kaʻa e mālama i nā noho mua, i kaha ʻia e nā lipine ʻeleʻele, i mea e hoʻomanaʻo ai i kāna hana wiwo ʻole ma luna o kahi kaʻa i nā makahiki he nui ma mua.
I ka wā i kanu ʻia ai ʻo Rosa Parks, ua waiho ʻia ʻo ia e hoʻomaha ma waena o kāna kāne ʻo Raymond, ka mea i hala i ka makahiki 1977, a me kona makuahine. He manawa mālie kēia no ka poʻe i mahalo i kona koa a me kona kūpaʻa i ke kū ʻana no nā pono kīwila. Ke hoʻomau nei ke ola o Rosa Parks i ka hoʻoulu ʻana i ka poʻe a puni ka honua.
Waiho i ka Reply