ʻAʻole no ka poʻe ʻeleʻele ke kūlana koʻikoʻi o ka hui ʻAmelika o nā kenekulia 18 a me 19. ʻO ke kanaka ʻeleʻele e lilo i kumu ka manaʻo liʻiliʻi loa i manaʻo ʻia i kēlā manawa.
I kēia ao, paipai mākou i ka loaʻa ʻana o nā poʻe like ʻole me nā ʻano ʻokoʻa ma ka hana. He mea nui e hoʻomanaʻo ʻaʻole i lōʻihi loa i hala aku nei, ua alo ka poʻe ʻEleʻele i nā kaohi ʻana ma nā kahua hana he nui.
ʻOiai i ka wā i ʻae ʻia ai nā keiki ʻeleʻele e hele i ke kula, ua hala nā makahiki he nui ma mua o ka hiki ʻana o nā kumu ʻeleʻele ke aʻo manuahi me ka ʻole o ke kūʻē ʻana. I ka hopena o ka makahiki 1700, ua kūʻē kekahi hui liʻiliʻi o ka poʻe wiwo ʻole i nā loina racist a lilo i kumu maikaʻi loa. Ke alakaʻi nei kēia iā mākou i ka nīnau: ʻo wai ka mea paʻa ke poʻo o ke kumu ʻeleʻele mua ma ʻAmelika?
Ka Moolelo o ka hookaawale kula
I ka hopena o ke kenekulia 19, aia kahi manaʻo kānāwai i kapa ʻia "Hoʻokaʻawale akā like, "i hoʻokumu ʻia e ka ʻAha Kiʻekiʻe i ka makahiki 1896. ʻO ia ka mea e hiki ke hoʻokaʻawale ʻia ka poʻe ʻeleʻele a me ke keʻokeʻo akā mālama like ʻia.
Eia naʻe, ʻo ka ʻoiaʻiʻo, ua koi ʻia nā poʻe ʻeleʻele i nā kula ʻokoʻa, ʻaʻohe kālā ma hope o ke Kaua Kivila a i ka wā o ke kūkulu hou ʻana.
ʻO ka wikiwiki a hiki i ka makahiki 1954, ua haʻi ka ʻAha Kiekie o ʻAmelika i ke kumukānāwai "Hoʻokaʻawale akā kūlike" hihia o Brown kue i ka Papa Hoonaauao o Topeka.
Ua hōʻailona kēia hoʻoholo i ka huli ʻana, e hoʻopau ana i nā kula i hoʻokaʻawale ʻia e ka lāhui a hāʻawi nui i ka neʻe ʻana i nā pono kīwila. ʻOiai ka hoʻoholo maikaʻi, ua kūʻē ka nui o ka ʻāina, e hoʻololi i ka hoʻololi ʻana i ka nohona.
Ua hōʻike aku nā haumāna ʻeleʻele i ka wiwo ʻole ma ke komo ʻana i nā kula keʻokeʻo a pau, a ua kū nā kumu ʻeleʻele i nā pilikia nui i ko lākou hoʻomaka ʻana i kā lākou ʻoihana. He hana koʻikoʻi kēia hoʻololi ʻana i ke kulekele, akā ʻo ka lanakila ʻana i ke kūʻē a me ka hoʻoulu ʻana i ka kaulike maoli e pono ai ka manaʻo paʻa a me ka ikaika.
ʻO Susie King Taylor ke kumu ʻeleʻele mua ma ʻAmelika?
He wahi kūikawā ʻo Susie King Taylor (1848-1912) ma ka mōʻaukala ʻo ia kekahi o nā kumu ʻeleʻele mua ma ʻAmelika. He kuleana koʻikoʻi kāna i ka hoʻonaʻauao hoʻokuʻu i nā kauā ʻApelika-ʻAmelika ma Georgia, e waiho ana i kahi hōʻailona indelible ma ka ʻāina o ka hoʻonaʻauao ʻAmelika-ʻAmelika.
Wahi a Wikipedia, ʻO Taylor ka kahu mua ʻAmelika-ʻAmelika i lawelawe pū me ka regiment i ka wā o ke Kaua Kivila ʻAmelika.
Hānau ʻia ʻo Susie i loko o ka hoʻoluhi ʻana ma kahi mahiko ma Georgia, ua kū ʻo Susie i nā pale i ka hoʻonaʻauao kula. Akā naʻe, ua loli kāna huakaʻi i kona hele ʻana e noho me kona kupuna wahine manuahi ma Savannah i ka makahiki ʻehiku. Me nā kapu kānāwai, ua loaʻa iā Susie ke aʻo huna mai ʻelua mau wahine ʻAmelika-ʻAmelika a me ʻelua mau ʻōpio keʻokeʻo. Ua mau kona makewai i ka ʻike.
I ʻApelila 1862, ua hoʻololi koʻikoʻi ke ola o Susie i ka wā i loaʻa ai iā ia ke kūʻokoʻa ma hope o kona mahuka ʻana i kahi moku moku federal kokoke i ka Papu Pulaski i paʻa i ka Confederate. Ua noho hou ʻo ia ma ka mokupuni ʻo St. Simons i noho ʻia e Union, kahi i hoʻomaka ai ʻo ia e aʻo i nā hoa kauā kahiko i ka makahiki ʻumikūmāhā wale nō. ʻO kēia ka hoʻomaka ʻana o kāna ʻoihana koʻikoʻi i ka hoʻonaʻauao.
Ma hope o ka pau ʻana o ke Kaua Kivila, ua hoʻi ʻo Susie i Savannah me kāna kāne ʻo Sergeant Edward King. Ma laila, ua hoʻokumu ʻo ia i kula kūʻokoʻa no nā keiki manuahi. Eia naʻe, ua pani ʻia ke kula i loko o ʻelua mau makahiki ma muli o ka wehe ʻana o kahi koho lehulehu. ʻOiai ʻo nā hemahema, ua kūpaʻa ʻo Susie i kāna misionari e hāpai i kona kaiāulu ka hoʻonaʻauao.
Ma hope o kona ola ʻana, kākau ʻo Susie i kāna memo, "Hoʻomanaʻo o koʻu ola ma Camp me ka 33d United States Colored Troops, Late 1st SC Volunteers.” I loko o kāna puke, ua kamaʻilio pololei ʻo ia i nā pilikia hoʻomau o ka racism ʻoiai e hōʻike ana i ka manaolana no ka wā e hiki mai ana. Ua hōʻike ʻo ia i ka holomua kupaianaha i hana ʻia e nā ʻAmelika ʻAmelika mai ka wā i hoʻopau ʻia ai ka hoʻoluhi ʻana, e hoʻoikaika ana i kā lākou ʻimi mau ʻana i ke kaulike a me ke kūʻokoʻa.
ʻO ka hoʻoilina o Susie King Taylor ka mea hōʻike i ke kūpaʻa a me ka paʻa paʻa o nā ʻAmelika ʻAmelika i mua o nā pilikia. ʻO kāna mau hana paionia ma ka hoʻonaʻauao i hoʻokaʻawale i ke ala no nā hanauna e hiki mai ana, me ka hoʻoulu ʻana i nā poʻe he nui e hoʻoikaika i ka maikaʻi ʻoiai nā pilikia a lākou e kū nei.
ʻO nā kumu aʻo ʻeleʻele Paionia nāna i hana i ka mōʻaukala
I loko o nā moʻolelo o ka mōʻaukala, nui nā kumu aʻo ʻeleʻele i waiho i kahi hōʻailona hiki ʻole ke hoʻopau ʻia, akā e ʻike kākou i ʻelua mau kiʻi kupaianaha i hāʻawi nui i nā haʻawina.
E hui me Fanny Jackson Coppin (1837-1913), he mea hoʻohiwahiwa a me ke poʻo ʻeleʻele mua loa ma ʻAmelika Hui Pū ʻIa. Ma hope i ka makahiki 1865, ua hoʻokō ʻo ia i kahi koʻikoʻi ma ka lilo ʻana i kekahi o nā wahine ʻeleʻele mua i loaʻa ke kēkelē koleke ma ke Kulanui ʻo Oberlin ma Ohio. ʻOiai ʻo Fanny e ʻimi nei i kāna hoʻonaʻauao, ua hoʻokumu ʻo Fanny i kahi kula me nā papa ahiahi i hoʻolaʻa ʻia no ka hoʻonaʻauao ʻana i nā kauā hoʻokuʻu ʻia.
Ma hope o kona piʻi ʻana i ke kuleana o ke poʻo kumu ma ka Institute for Colored Youth, ua ʻike hou ʻia ʻo ia i ka wā i koho ai ka Papa Hoʻonaʻauao ʻo Philadelphia iā ia i luna. Hānau ʻia i loko o ka hoʻoluhi, ua hopu ʻo Fanny i ka mana o kona hopena a hana i ka mōʻaukala ma o ka lilo ʻana i luna ʻeleʻele mua o kahi apana kula.
I kēia manawa, e hoʻohuli kākou i ko kākou manaʻo iā Kelly Miller (1863-1939), he kanaka haʻihaʻi honua ʻo ia ka haumāna puka makemakika ʻeleʻele mua loa a me ka poʻe ʻeleʻele i hele mua ma ke Kulanui ʻo Johns Hopkins.
I ka makahiki 1907, ua lawe ʻo Miller i ke kūlana dean ma Howard's College of Arts and Sciences. ʻAʻole i ʻike wale ʻia kona hopena i ka hoʻomaʻemaʻe ʻana i ka haʻawina akā i ka hana kupaianaha o ke kau inoa ʻekolu i loko o ʻehā makahiki wale nō. I ka holomua ʻana o Miller i kona ola, ua hoʻolaʻa ʻo ia iā ia iho i ke kumu hanohano o ka hoʻonui ʻana i ke komo ʻana i ke kula kiʻekiʻe no nā ʻAmelika ʻAmelika.
ʻO kēia mau kumu kula ʻelua, Fanny Jackson Coppin a Kelly Miller e kū ma ke ʻano he mau kukui hoʻoikaika i ka mōʻaukala o ka hoʻonaʻauao ʻeleʻele. ʻO kā lākou mau hana paionia i wehe i ke ala no nā hanauna e hiki mai ana, e hōʻike ana i ke kūpaʻa, ka manaʻo paʻa, a me ka paʻa paʻa ʻole i ka wāwahi ʻana i nā pale i ka ʻimi ʻana i ka ʻike.
Hoʻopaʻa ʻana i ka ʻAha o ka paio mau no nā kumu like ʻole
Ua ʻike paha ʻoe he nui nā haumāna ʻEleʻele a me Latino ʻaʻole ʻike i nā kumu e like me lākou i kā lākou lumi papa? ʻOiai ka holomua ʻana mai ka wā ʻo Jim Crow, aia nō nā pilikia koʻikoʻi i ka ʻōnaehana hoʻonaʻauao e pono ai mākou e hoʻoponopono.
Wahi a kahi noiʻi a ka Pew Research Center mai 2018-2019, ʻO 16% wale nō o nā kumu ma ka US he ʻeleʻele a i ʻole Hispanic, he ʻokoʻa loa i ka 42% o nā haumāna ʻEleʻele a me Hepanika.
He hopena pololei ka hemahema o nā kumu like ʻole i nā haumāna kala. Hōʻike ka noiʻi i ka wā e aʻo ai nā haumāna mai nā kumu like ʻole i ko lākou ʻano lāhui, ʻoi aku ka maikaʻi o ka hoʻonaʻauao. ʻO ka loaʻa ʻana o nā kumu hoʻohālike e like me lākou e paipai i nā haumāna e manaʻoʻiʻo i ko lākou hiki. ʻO kēia hoʻonui i ka hilinaʻi e alakaʻi i ka hoʻomaikaʻi ʻana i ka helu heluhelu a me ka helu makemakika, a me ka piʻi ʻana o nā helu puka.
Pono nā kānaka a pau e kōkua i ka hoʻonui ʻana i ka ʻōnaehana hoʻonaʻauao i hiki i nā haumāna o ke kala ke loaʻa ka hoʻonaʻauao maikaʻi loa. Pono nā kula hoʻonaʻauao e hāʻawi i ka hoʻonaʻauao kūpono a maikaʻi i kēlā me kēia haumāna kūpono ma o nā ala hiki. Pono lākou e hoʻokō i kēia ʻoihana ma ka mālama ʻana i nā kumu kula like ʻole e hōʻike ana i ke ʻano o kā mākou mau haumāna.
ʻO wai ke kumu ʻeleʻele mua? Ka hopena
I ka hoʻoponopono ʻana i nā pilikia o kēia wā, pono ke ʻimi i ke alakaʻi mai ka wā i hala. He liʻiliʻi ka poʻe i kamaʻāina i ka poʻe trailblazers ʻeleʻele mua i ka hoʻonaʻauao, akā hoʻomālamalama kā lākou mau moʻolelo i ka hakakā mau ʻana no ke kaulike i kā mākou ʻōnaehana hoʻonaʻauao.
ʻO ka ʻike e pili ana i kēia mau paionia e hoʻoikaika iā ʻoe e hāʻawi maikaʻi i kou kaiāulu, e hoʻoulu i ka ʻokoʻa ʻaʻole wale ma ke aʻo ʻana akā ma nā ʻoihana āpau. E hoʻonui i kāu mākaʻikaʻi ma mua o nā helu mōʻaukala ʻeleʻele; ʻO ka ʻike piha ʻana i kā mākou mōʻaukala e hiki ai i nā mea a pau ke hana i kahi kuleana koʻikoʻi i ka hoʻokumu ʻana i ka lā ʻapōpō hou aʻe. Ma ka hoʻopili ʻana i kēia ʻike, hiki i kēlā me kēia kanaka ke hana i kahi hopena koʻikoʻi, e hana ana i kahi ʻoi aku ka mālamalama a me ke kaulike.
Waiho i ka Reply