Ageism e bolela khethollo kapa leeme ho batho ho latela lilemo tsa bona. Sena se ka etsahala ka mekhoa e fapaneng, joalo ka khethollo ea mosebetsing moo motho a kanna a se fumane mosebetsi kapa ho phahamisoa mosebetsing ka lebaka la lilemo tsa hae. Batho ba baholo ke e 'ngoe ea mehlala ea lilemo, e leng ha batho ba baholo ba tšoara bacha ka leeme kapa ba sa ba nkele hloohong. Digital ageism e etsahala ha batho ba baholo ba hodileng ba qheletswe ka thoko kapa ba hlokomolohuwe tshebedisong ya thekenoloji kapa phihlellong.
Mofuta o mong ke pono ea lilemo, hangata e bonoang mecheng ea litaba joalo ka Hollywood, moo ho nang le maikutlo a fapaneng mabapi le menyetla ea lilemo bakeng sa batšoantšisi kapa batšoantšisi. Ageism e bile e ama lipatlisiso tsa lipalo, moo lihlopha tse itseng tsa lilemo li ka hlokomolohuoang kapa tsa hlalosoa hampe. E teng hape le litšebeletsong tsa bophelo, moo batho ba baholo ba ka 'nang ba se fumane phekolo e nepahetseng kapa tlhokomelo.
Ho sebetsana le botsofali ho ka ba thata. E ka ama bophelo bo botle ba kelello, boitlhompho le lichelete. Leha ho le joalo, ho na le litsela tsa ho e loantša. Sena se kenyelletsa tlhokomeliso, ho phephetsa tšoaro e leeme, le ho khothaletsa ho kenyeletsoa mesebetsing le bophelong ba letsatsi le letsatsi. Ho ema khahlanong le botsofali ho ka etsa phapang ho theheng sechaba se hlomphehang le se hlokang leeme bakeng sa batho ba lilemo tsohle.
Ageism ke eng?
Ageism ke ha batho ba ahlola kapa ba tšoara ba bang ka tsela e fapaneng ka lebaka la lilemo tsa bona. E etsahala mosebetsing kapa bophelong ba motho, e ama batho ba baholo le bacha. Empa hangata batho ba baholo ba tobane le khethollo e eketsehileng hobane sechaba sa rona se rata bacha haholo.
Ketsahalo ena e qala kapele. Le ha re le bana, re ithuta hore botsofali ha bo botle le hore batho ba baholo ha ba khone ho laola lintho hantle. Re bona sena lipapatsong tse ts'episang ho felisa masoebi kapa mananeo a seea-le-moea-pono a bonts'ang batho ba baholo ba sa tsebe letho. Metlae le litlhaloso tse tsoang ho ba lelapa le metsoalle le tsona li ka jala maikutlo a ho khetholla lilemo.
Ageism e bonoa e lokile ho feta khethollo ea morabe kapa bong, empa e ntse e le bothata bo boholo. Ho e lokisa ho ke ke ha etsahala ka bosiu bo le bong, leha ho le joalo ho e hlokomoloha ha se karabo. U ka etsa lintho ho loantša botsofali. Ka ho nka khato, u etsa hore bophelo bo be betere ho uena le ho thusa ho theha moetlo o hlokang leeme moo ho nang le maikutlo a sa tsotelleng le khethollo e etsahalang hangata.
Mehlala ea Ageism
1. Kgethollo Mosebetsing
Botsofali mosebetsing ke o mong oa mehlala e hlahelletseng. e amana le tšoaro e leeme ho batho ba baholo mosebetsing 'me e ile ea totobatsoa ke Loretto ka 2000. Palmore o ile a phaella ka hore baokameli ba atisa ho re basebeletsi ba baholo ba manganga ka phetoho, ha ba na bokhoni, le ba thata ho ruta, ho latela thuto ea hae ea 1999.
Ho sa le joalo, basali ba tobana le khethollo ea lilemo tse ngata kaha hangata ho nahanoa hore ba tlohela mosebetsi ha ba e-na le bana. Khethollo ena e ka fokotsa menyetla ea mesebetsi le ho ama tsela eo basebetsi ba hōlileng ba bonoang le ho tšoaroa ka eona, e leng se etsang hore ho be thata hore ba hōle mesebetsing ea bona.
Ha se feela ho ba le toka; ke ho netefatsa hore motho e mong le e mong o na le monyetla oa ho sebetsa hantle mesebetsing ea hae, ho sa tsotelehe lilemo tsa hae kapa bong. Ke ka lebaka leo ho nang le tšusumetso ea hore libaka tsa mosebetsi li amohele mefuta-futa le ho tšoara motho e mong le e mong ho latela litsebo le bokhoni ba hae, ho e-na le likhopolo kapa maikutlo a thehiloeng lilemo kapa bong.
Hape Bala: 15 Mehlala ea Leeme la Sehlopha
2. Lits'oants'o tse thehiloeng ho lilemo
Lits'oants'o tsa lilemo li atile, haholoholo ho batho ba baholo. Hangata batho ba bitsa ho lebala ho batho ba baholo e le "nako ea batho ba baholo," le hoja mang kapa mang a ka lebala lintho. Mafoko a a utlwisang botlhoko a a jaaka “monnamogolo yo o leswe” kana “bongwana jwa bobedi” a dira gore motho a nne le botsofe, a bopa tsela e re bonang batho ba ba godileng ka yone.
Ho bile ho na le poleloana e reng, “letsatsi la ho felloa ke nako,” le fanang ka maikutlo a ntlha eo ka mor’a moo motho a nkoang a sa thahaselle ho laetsana. Likhopolo tsena li baka likahlolo tse leeme mabapi le batho ba baholo, ho nka hore kaofela baa lebala kapa ha ba sa lakatseha. Ba hlokomoloha litšoaneleho tse ikhethang le liphihlelo tsa motho ka mong, ka ho hloka toka ba li arola ho latela lilemo.
Ho bohlokoa ho phephetsa maikutlo ana, re elelloa hore lilemo ha li hlalose boleng ba motho kapa bokhoni ba hae. Motho e mong le e mong, ho sa tsotellehe lilemo tsa hae, o lokeloa ke tlhompho le tšoaro e hlokang leeme, ntle le litumelo tsena tse fokolang le tse sa nepahalang. Ho amohela ho se tšoane ha liphihlelo le botho ba batho ba hōlileng ho ka thusa ho felisa likhopolo tsena tse kotsi.
3. Batho ba baholo
Batho ba baholo ke ha batho ba baholo ba ratoa ho feta bacha, 'me ho na le leeme khahlanong le bana le bacha. Hangata batho ba nahana hore bacha ba ke ke ba kenya letsoho haholo ebe ba hlokomoloha maikutlo a bona. Bacha le bona ba lebeletsoe hore ba itšoare ka litsela tse itseng hobane feela ba sa le banyenyane. Khopolo e ’ngoe e amanang le eona ke “bofebe,” moo sechaba se lumelang hore ke batho ba baholo feela ba hōlileng tsebong le ba nang le boikarabelo ha ba bapisoa le bacha. Sena se bolela hore batho ba baholo ba na le matla le tšusumetso e eketsehileng ka lebaka la lilemo tsa bona.
Leeme lena le ka ama likarolo tse sa tšoaneng tsa bophelo, tse kang tsela eo bacha ba tšoaroang ka eona likolong, malapeng le lichabeng. E ka fokotsa menyetla ea bona ea ho arolelana maikutlo kapa ho etsa liqeto, ho nka hore ha ba na mehopolo ea bohlokoa. Batho ba baholo ba ka ’na ba se ke ba li nka ka ho teba ka lebaka la lilemo tsa bona, e leng se ka etsang hore bacha ba ikutloe ba sa nkoe e le ba bohlokoa.
Ho bohlokoa ho utloisisa le ho phephetsa litšekamelo tsena ho theha menyetla e nepahetseng bakeng sa bohle, ho sa tsotelehe lilemo tsa bona. Ka ho ela hloko le ho hlompha maikutlo a bacha ka bomong, re ka theha tikoloho e kenyeletsang le e tšehetsang hore ba hōle le ho kenya letsoho ka mokhoa o motle sechabeng.
4. Khethollo e Molemo
“Leeme le Molemo,” e leng poleloana e sebelisoang litabeng tsa sechaba, e hlalosa leeme leo lihlopha tse itseng tsa lilemo, ba bacha le ba hōlileng, li talingoang ka mosa empa hape li nkoa e le tse sa khoneheng kapa tse sa tšoaneleheng. Boikutlo bona bo akarelletsa ho ba nka e le ba nang le botsoalle empa ba sa khone ho hang. Ka mohlala, phuputso e entsoeng ke Age Concern e ile ea senola hore karolo ea 48 lekholong ea ba arabetseng e fumane hore batho ba ka holimo ho lilemo tse 70 ba na le botsoalle, athe ke karolo ea 27 lekholong feela e ileng ea bua se tšoanang ka ba ka tlaase ho lilemo tse 30.
Hangata leeme lena le bakoa ke maikutlo a sechaba a amahanyang lihlopha tse itseng tsa lilemo le litšobotsi tse itseng. Batho ba ka ’na ba bona batho ba hōlileng ba le mofuthu le ba monate empa ba lumela hore ha ba na bokhoni ba ho etsa mesebetsi kapa ho etsa liqeto tsa bohlokoa. Ka ho tšoanang, bacha ba ka ’na ba talingoa e le ba nang le botsoalle empa ba sa nkoe e le ba bohlokoa ka lebaka la maikutlo a ho hloka phihlelo kapa ho se hōle ha bona.
Maemo ana, le hoja a bonahala a le matle, a ntse a ka fokotsa menyetla le ho hlahisa litebello tse sa lokang tse ipapisitseng le lilemo feela. Ho sebetsana le leeme le molemo ho akarelletsa ho ela hloko menahano ena le ho etsa bonnete ba hore batho ba lilemo tsohle ba ananeloa ka lebaka la bokhoni ba bona le menehelo ea bona ho e-na le ho ahloloa feela ho latela likhopolo tse amanang le lilemo.
Hape Bala: Mehlala ea ho se lekane sechabeng ke efe? (Malebela bakeng sa Baithuti)
5. Digital Ageism
Digital Ageism ke e 'ngoe ea mehlala e hlahelletseng; ke ha batho ba tšoaroa ka leeme ka lebaka la kamoo ba sebelisang theknoloji hantle kateng. Batho ba bang ba nahana hore bacha ba lula ba ipabola ka theknoloji, empa ba lumela hore batho ba baholo ba ke ke ba e sebelisa ho hang. Sena se etsahala hobane batho ba baholo ba ka 'na ba se be le monyetla oa ho sebelisa lisebelisoa tse ngata' me ba ka 'na ba se ke ba rutoa ho li sebelisa hantle. Ka lebaka lena, ba ka 'na ba se ke ba ikutloa ba itšepa ha ba sebelisa theknoloji.
Lilemo ha se lebaka la 'nete leo motho a ka bang le bothata ba theknoloji. Ke taba ea ho se be le menyetla e tšoanang ea ho ithuta kapa ho itloaetsa. Ak'u nahane ha u ka tlameha ho bapala papali ea video ntle le ho bontšoa hore na litsamaiso li sebetsa joang - ho ka ba thata ho bapala, na? Ke mofuta oa kamoo ho leng kateng ho batho ba hōlileng ba lekang ho fumana theknoloji ntle le motho ea ba rutang.
Ke habohlokoa ho hopola hore mang kapa mang a ka ithuta ho sebelisa theknoloji, ho sa tsotellehe lilemo tsa hae. Ka linako tse ling ho hlokahala feela ho thusa kapa ho itloaetsa ho itloaetsa ho e fumana. Digital ageism e etsahala ha batho ba nka hore motho a ke ke a ithuta hobane feela a se a le moholo, mme seo ha se na toka.
6. Ageism in Healthcare
Botsofali, joalo ka ha bo hlalositsoe ke Robert Butler, ha se feela maikutlo a fapaneng ka lilemo. E ama haholo tlhokomelo ea bophelo bo botle. Libakeng tsa bongaka, khethollo e itšetlehileng ka lilemo e susumetsa tsela eo lingaka li tšoarang bakuli ka eona. Ho tloha ho litlhahlobo tsa pele ho isa likhethong tsa kalafo, botsofali bo phetha karolo. Ka bomalimabe, hangata bakuli ba seng ba hōlile ba tobana le maikutlo a fosahetseng a tsoang ho lingaka, tse ka ’nang tsa ba nka e le batho ba se nang tšepo kapa ba se nang tšepo. Sena se ama liphekolo tse fanoang, 'me ka linako tse ling lingaka li khetha ho fumana tlhokomelo e tlase haholo, li etelletsa taolo ea mafu pele ho feta ho batla pheko.
Taba ena e ka etsa hore bakuli ba tsofetseng ba se ke ba fumana boemo bo tšoanang ba liphekolo tse mabifi tseo bakuli ba banyenyane ba ka li fumanang. Ke bothata bo amanang le tlhokomelo ea bophelo bo amang tsela eo batho ba lilemo tse fapaneng ba hlokomeloang ka eona le liqeto tsa bongaka tse etsetsoang bona. Khethollo ea mofuta ona e ka ama boleng ba bophelo ba motho e mong le phihlello ea liphekolo tse ka pholosang bophelo ho ipapisitsoe le lilemo tsa bona.
Liphello tsa Ageism
Botsofali bo feta mantsoe a hlabang feela; e ka ba le tšusumetso e kholo tseleng eo u ikutloang ka eona, bophelo bo botle ba hau, bophelo ba hau ba sechaba, esita le chelete ea hau. Ho tšoaroa ka leeme ka lebaka la lilemo tsa hau ho ka baka mathata a mangata.
Liphello 'meleng
Ageism ha e le hantle e ka etsa hore batho ba shoe ba le banyenyane. Phuputso e ’ngoe e fumane hore batho ba hōlileng ba neng ba nahana hore ha ba na thuso kapa ha ba na thuso ba ne ba phela nako e khutšoanyane ha ba bapisoa le ba nang le maikutlo a matle ka ho tsofala. Ho ikutloa u soabile ka lilemo tsa hao ho ka boela ha etsa hore u kule hangata ’me ha u thatafaletsa ho fola ha u kula.
Ho na le mabaka a 'maloa a etsang hore sena se etsahale. Haeba u ikutloa u le mobe, u ka 'na ua se ke ua itlhokomela le uena. U ka 'na ua ja lijo tse mpe, ua tsuba, ua noa haholo, kapa ua se ke ua noa meriana ea hau kamoo u lokelang. Hape ho ka etsa hore ho be thata ho khutlela morao ha lintho tse mpe li etsahala hobane ha u na tšehetso e lekaneng ho tsoa ho ba bang.
Ka linako tse ling, lingaka li ka ’na tsa tšoara batho ba hōlileng ka tsela e fapaneng ka lebaka la lilemo tsa bona, ’me sena se ka mpefatsa bophelo ba bona. Ba kanna ba se fumane kalafo e ts'oanang kapa ho ba karolo ea lithuto ho ba thusa ho lula ba phetse hantle. Ho se khone ho bua hantle le lingaka le hona ho ka mpefatsa boemo, joalo ka ho se noe meriana ka tsela e nepahetseng.
Litlamorao tsa bophelo bo botle ba kelello
Litlhaloso tsa batho ba lilemo tse tsoang ho ba lelapa kapa basebetsi-'moho li ka etsa hore u ikutloe u le mobe haholo 'me tsa etsa hore u ipotse bohlokoa ba hau. Liphuputso li bontša hore botsofali bo ka mpefatsa bophelo ba hau ba kelello le ho baka khatello ea maikutlo. Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo o nahana hore linyeoe tse ka bang limilione tse 6 tsa khatello ea maikutlo lefatšeng ka bophara e kanna ea ba ka lebaka la botsofali.
Ha u lumela lintho tse mpe ka ho tsofala, ho ka etsa hore boko ba hao bo sebetse le ho feta. U ka ’na ua qala ho lebala lintho haholoanyane hobane u tšaba ho tšoana le lintho tse mpe tseo batho ba li buang ka botsofali. Tšabo ena e ka etsa hore u sebetse le ho feta mesebetsing, joalo ka ho hopola lintho.
Liphello Bophelong ba Sechaba
Botsofali bo ka etsa hore u ikutloe u le mong. Haeba batho ba u tšoara hampe ka lebaka la lilemo tsa hao, u ka ’na ua qoba ho qeta nako le metsoalle le ba lelapa. U ka ba ua khaotsa ho ea liketsahalong kapa libakeng hobane u ikutloa u tšohile kapa u sa batloe.
Ka linako tse ling, batho ba nahana hore batho ba baholo ha baa lokela ho ba le kamano e haufi-ufi kapa ho tsoa, kahoo ba itšehla thajana. Sena se ka etsa hore u ikutloe u le mong ebile u hloname.
Ho jeoa ke bolutu ho ka baka mathata a mang hape, joalo ka khatello ea maikutlo, boroko bo matla le ho kula khafetsa. E ka ba ea mpefatsa mathata a bophelo bo botle ba kelello mme ea etsa hore boko ba hau bo sebetse hantle.
Liphello Tsa Lichelete
Ageism le eona e ka senya boemo ba hau ba chelete. U kanna oa se fumane mesebetsi e betere kapa koetliso hobane batho ba u tšoara ka tsela e fapaneng. Lik'hamphani tse ling li ka ba tsa u lefisa le ho feta bakeng sa lintho tse kang inshorense hobane feela u se u le moholo.
Hape, kaha batho ba bang ba nahana hore batho ba baholo ha ba bohlale ka chelete, ba ka ’na ba leka ho u qhekella. Ho oela bakeng sa maqheka ana ho ka etsa hore u lahleheloe ke chelete 'me u ikutloe u le mobe haholo ka hona.
Mokhoa oa ho Sebetsana le Botsofali
Ho sebetsana le botsofali ho akarelletsa ho amohela 'nete ea ho tsofala. Liphetoho li etsahala ha re ntse re tsofala - mohlomong 'mele oa hau ha o potlake joalo ka pele, pono ea hau kapa kutlo ea hau e ka fokola, 'me masoebi a ka hlaha. Ke ntho ea tlhaho ho ikutloa u sa thaba kapa u sa kholisehe ka liphetoho tsena. O seke wa iphapanyetsa maikutlo ao; ho lokile ho ikutlwa jwalo.
Empa hopola, ho na le ho hongata ho uena ho feta liphetoho tse amanang le lilemo. Ho sa tsotellehe hore na sechaba se ka ’na sa re’ng ka botsofali, u sa ntse u e-na le lintho tse ngata ka pele ho uena. U tšoere bohlale le liphihlelo tsa bohlokoa. Se ke oa lumella litumelo tsa lilemo, ebang ke ka hare ho uena kapa ho ba bang, ho u fokotsa.
Ho tobana le botsofali, qala ka ho amohela malebela ana:
- Ho Ikamohela: Amohela liphetoho 'me u be mosa ho uena.
- Tlhahiso: Tsepamisa maikutlo ho seo u khonang ho se etsa, eseng feela mefokolong.
- Tlatsetso: Lemoha bohlokoa ba hau - u na le lintho tse ngata tseo u ka fanang ka tsona.
- Phephetso Mekhatlo e Meholo: Se lumelle litumelo tsa batho ba lilemo li u sitisa.
- Ts'ehetso ea Ts'ehetso Ikopanye le batho ba u nkang e le ba bohlokoa ho latela seo u leng sona.
Ageism e kanna ea ba teng, empa ha e u hlalosetse. Amohela lilemo tsa hau ha u ntse u hana ho lumella li-stereotypes ho laola bophelo ba hau. U ntse u tletse bokhoni le boleng, ho sa tsotelehe lilemo.
References:
- Butler, RN (1969). "Age-ism: Mofuta o mong oa khethollo". Setsebi sa Gerontologist. Oxford University Press.
- Iversen, TN; Larsen, L.; Solem, PE (2009). “Tlhahlobo ea maikutlo a lilemo”. Nordic Psychology. Taylor & Francis Ltd.
- Kleyman, Paul. (2002). “Litšoantšo Tsa Botsofali.” Encyclopedia of Aging. Macmillan Reference USA.
- Loretto, W.; Duncan, C.; White, PJ (2000). “Botsofali le khiro: Likhohlano, liphapang, le maikutlo a bacha”. Botsofali & Sechaba. Cambridge University Press.
Leave a Reply