Suiselani e lauiloa ona o lona tulaga maualuga o le olaga, atinaʻe lelei, ma le tuuto i le faʻaleleia o le siosiomaga.
O le ki i le manuia o Suitiselani ma le fealofani o tagata lautele o loʻo taoto i lona tele o eseesega, e mafua mai i gagana aloaia e fa a le atunuu. O le fesili; o a gagana e tautala ai i Suiselani?
E le pei o isi fa'alapotopotoga e tele gagana, Suiselani ua manuia le aloese mai feeseeseaiga lautele masani. O le tomai o tagata Suiselani e tautatala i gagana aloaʻia e fa o se malosiaga tele.
E ui o nei gagana o lo'o tautalagia i le atunu'u atoa, ae o lo'o fa'ato'ato'a fa'atutu i vaega fa'apitoa. O lenei gagana eseese e saofagā i le mosaic fa'aleaganu'u tulaga ese a Suiselani, fa'aleleia le lagona o le lotogatasi ma le malamalama i ona tagata.
E talia e Suiselani a latou gagana e tele gagana, ma fausia ai se si'osi'omaga felagolagoma'i e nonofo fa'atasi ai nu'u gagana eseese ma le filemu. O lenei faiga fa'atasi e le gata e fa'aleleia ai le felagolagoma'i fa'aagafesootai ae fa'aalia ai fo'i le naunauta'i o le atunu'u i le taliaina o le 'ese'esega e fai ma itu taua o lona fa'asinomaga.
Gagana e tautalagia i Suiselani
Gagana Siamani Suiselani
Suiselani Siamani o le gagana sili ona tautalagia i Suitiselani. E tusa ma le 60% o tagata e tautatala i ai, aemaise lava i matu, ogatotonu, ma sasaʻe o le atunuʻu. Ua faaigoa e tagata o le atunuu Schwyzerdütsch, ma e faia aʻe i gagana Alemannic e leʻo toe faʻaaogaina i Siamani poʻo Austria.
E a'oa'oina e tamaiti Suiselani le Siamani Tulaga Fa'ata'atia i le a'oga, ina ia faigofie ona latou talanoa ma tagata Siamani, Ausetalia, ma isi failauga Siamani. E faigofie ona fesuia'i i le gagana Siamani masani pe a talanoa ma se tasi e le tautala Siamani Suiselani.
Talu ai e le o gagana Siamani Suiselani uma e iai se tulaga tusitusia masani, o tulafono, tusi, ma nusipepa e tusia i le gagana Siamani masani. O le mafuaaga lena ua faaigoa ai e le toatele o tagata Siamani Suiselani ia Schriftdeutsch, o lona uiga o le “Siamani tusitusi”.
Suiselani Siamani e le na'o le tasi le gagana—e eseese tele e fuafua i le mea e te iai. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le gagana i Zurich e ese mai Basel, ma e sili atu ona ese i se nuu Alpine.
O tulaga aloa'ia e masani ona fa'aogaina le Siamani Fa'atonu, ae maise lava pe a iai ni failauga Siamani e le o ni Suiselani. Ae i totonu o tagata Siamani ma Suiselani, o le gagana o le masani.
Gagana Falani Suiselani
Falani o le gagana iloga i le itu i sisifo o le atunuu, o se itulagi e ta'ua o Swiss French.
E tusa ai ma Wikipedia, e tusa ma le 22% o le faitau aofaʻi o Suiselani e tautala Farani, ma avea ai o se faʻaupuga tele gagana i aai e pei o Geneva ma Lausanne. Afai o lo'o e fuafua sau malaga i nei nofoaga i Suiselani, o le i ai o se lomifefiloi Falani e mafai ona fa'aoga lelei, aua o latou o nofoaga fa'a-Farani.
Pe a faatusatusa i le eseesega i le va o Siamani Siamani ma Siamani masani, o eseesega i le va o Swiss Farani ma Farani e tautalagia i Farani e itiiti le faaleoina. E ui lava e iai ni eseesega i upu ma fa'amatalaga, o tagata ta'ito'atasi o lo'o i ai le tomai i le Fa'alagi Falani e tatau ona faigofie ona su'e Suiselani Farani.
O le fa'asalalauina o Falani i 'a'ai Suiselani e fa'atupuina ai se si'osi'omaga tu'ufa'atasiga o gagana, ma fa'amanuiaina ai tagata femalagaa'i e maua sina malamalama i le gagana. Pe o e su'esu'eina le tamaoaiga fa'aleaganu'u o Sineva pe e te fiafia i le matagofie o le matagofie o Lausanne, o le i ai o se malamalamaga fa'aFarani e mafai ona fa'aleleia atili ai lou poto masani ma fegalegaleaiga ma tagata o le atunu'u.
Faitau foi: Gagana Tele Taua e A'oa'o Mo nisi Avanoa
Gagana Italia Suiselani
O tagata Italia Suiselani e nonofo i le itu i saute o Suiselani, e lata ane i le tuaoi ma Italia. Faatasi ai ma le faitau aofaʻi o failauga e 673,000, e tusa ma le 8% o le faitau aofaʻi o le atunuʻu.
Mo soʻo se tasi e masani i le Italia poʻo le aʻoaʻoina o le gagana, Suiselani Italia e faigofie lava ona malamalama, e tutusa ma Swiss French. O le eseesega autu o loʻo taoto i nai upu faʻaaitalafu taua mai Siamani ma Farani.
E ui i le i ai o gagana faʻapitonuʻu e pei o le Ticinese ma isi suiga faʻaosoina Lombard, Swiss Italia e tutusa lelei le Italia Italia i Suiselani.
E ese mai i le Standard Italian, Swiss Italian e tu matilatila mo lona faaaogaina o “calques,” fasifuaitau e foliga mai o ni faaliliuga moni mai Farani ma Siamani.
Mo se faataʻitaʻiga, e ui o le faaupuga Italia mo le “laisene avetaavale” o le “Patente,” ae faaaogā e tagata Italia Suiselani le “Licenza di condurre,” o se faaliliuga tuusaʻo mai le faaupuga Falani “permis de conduire.” E ui lava i nei faʻamatalaga gagana, o le aotelega o fesoʻotaʻiga i le va o Suiselani Italia ma failauga o le Standard Italian e tumau pea le lamolemole.
Gagana Roma
O le gagana Romash o se gagana itiiti e tautala ai na o le 37,000 tagata. Na avea ma gagana a le atunuu i Suiselani i le 1938, ae na o le 1996 na maua ai le aloaia aloaia.
I le itu i saute sasaʻe o Grisons, o le Romansh o se gagana aloaia e faʻaaogaina i pulega ma aʻoaʻoga, faʻapea foʻi ma fesoʻotaʻiga i aso uma i totonu o le nuʻu.
E ui i le feagai ai ma tauvaga mai Italia ma Siamani, o Romansh na sao mai i le 21st seneturi. E mafua lenei mea ona o le tele o failauga Roma e sau mai nofoaga tuufua, mauga i sautesasae Suiselani.
O le faatosinaga a le gagana Siamani i le Romansh e taua tele. E ui lava i le laʻititi o le failauga, o le Romansh e lima gagana e faʻaaogaina i le olaga i aso uma. O taumafaiga a le malo e faʻalauiloa se "pan-Romansh" tuʻufaʻatasia na maua ai ni taunuuga fefiloi i le lotoifale.
Tele Gagana Eseese i Suiselani
Ua faamamafaina e Suiselani le taua o le faaaogaina o le gagana a le atunuu mo le tuufaatasia. Ae ui i lea, o se numera tele o tagata malaga mai i totonu o le atunuʻu o loʻo fiafia pea e fesoʻotaʻi i latou lava gagana.
Ae faimai foi le Swiss Federal Statistical Office, gagana masani i le atunuu e aofia ai le Igilisi, Potukale, Albanian, ma isi.
O se pasene iloga o le faitau aofa'i i Suitiselani e masani lava ona feso'ota'i i gagana e ese mai i gagana a le atunu'u. E tusa ma le 5.8% o le faitau aofaʻi e tautala Igilisi, 3.5% e tautala Potukale, 3.2% e talanoa i le gagana Albanian, 2.3% i le Serbo Croatian, ma le 2.4% i le Sipaniolo. E le gata i lea, o loʻo i ai le 8.2% vaega o loʻo faʻaogaina gagana o loʻo pa'ū i lalo o le vaega o "Isi."
O le eseese o gagana i Suiselani ua fa'ailoa mai ai le ola fa'atasi o gagana eseese i totonu o ona tuaoi. E ui lava i le faamamafa i le gagana a le atunuu mo le atunuu, o le i ai o le tele o gagana e atagia mai ai le tamaoaiga o tu ma aganuu ua mamanuina e le faitau aofaʻi o tagata mai fafo. O fa'amaumauga o lo'o fa'amamafaina ai le fa'aauauina o le taua o le iloa ma le fa'amalieina o gagana eseese i Suiselani.
Faitau foi: O le a le tu'ufa'atasiga fa'ale-aganu'u?
Fa'afeiloa'iga i Gagana Eseese Tautala i Suiselani
E fa gagana aloa'ia eseese e tautalagia i Suitiselani. O nisi nei o fa'afeiloa'iga faigofie e mafai ona e fa'aogaina:
Talofa:
- I Suiselani Siamani, e te fai atu “Talofa.”
- I Suiselani Farani, o le "Bonjour."
- I Suiselani Italia, e mafai ona e fai atu “Ciao.”
- I le Romansh, e iai ni au filifiliga: "Cia," "Tgau," poʻo le "Allegra."
Tofa soifua:
- Ina ia faatofa i Siamani Suiselani, e te fai atu “Auf Wiedersehen.”
- I Suiselani Farani, o le “Au revoir.”
- I Suiselani Italia, e te fai atu "Addio."
- I le Romansh, o le "Ade."
Faʻamolemole:
- Afai e te manaʻo e fai atu faamolemole i Suiselani Siamani, e te fai atu "Bitte."
- I Suiselani Farani, o le “S'il vous plaît.”
- I Suiselani Italia, e mafai ona e fai atu “Per favor.”
- I le Romansh, o le "Per plaschair."
Faafetai:
- E te fai atu faafetai ile Siamani Suiselani, e te fai atu “Danke.”
- I Suiselani Farani, o le “Merci.”
- I Suiselani Italia, e te fai atu "Grazie."
- I le gagana Romash, o le "Grazia."
Tuua se tali