O le tupe Fiat o tupe ia e fausia ma lagolagoina e le malo. E aofia ai le tupe autu o loʻo tuʻuina atu e le malo, pei o le tala poʻo le euro. E le gata i lea, o soʻo se tupe e fausia ma faʻaogaina e faletupe faʻapisinisi e faʻatatau i tupe fiat. O lea la, afai e faʻafeiloaʻi e le malo se tupe fou pe a tuʻuina atu e faletupe a latou lava tupe, e pa'ū i le vaega o tupe fiat.
O lenei ituaiga tupe e leai se taua faʻapitoa e pei o auro poʻo siliva; nai lo lena, o lona tau e faʻavae i luga o le faʻalagolago ma le faʻatuatuaina o tagata i le malo poʻo le faiga tau tupe.
I se faaupuga faigofie, a e faʻaogaina tupe pepa poʻo tupe siliva e tuʻuina atu e le malo poʻo faletupe, o loʻo e faʻaaogaina tupe fiat. O le ituaiga tupe lea e masani ona tatou faʻaaogaina i aso uma e faʻatau ai mea ma faia fefaʻatauaiga, ae e taua le iloa o lona tau e fesoʻotaʻi ma le mautu ma le faʻatuatuaina o le malo poʻo faʻalapotopotoga tau tupe.
O le a le Fiat Currency?
Fiat currency o se ituaiga tupe e leai se taua faʻaletino e pei o auro poʻo siliva. Ae, e maua lona taua ona o se malo e lagolagoina ma pulea. O faʻataʻitaʻiga o tupe fiat e aofia ai tala Amerika, Euro, ma pauna Peretania.
E iai le isi ituaiga tupe e taʻua o tupe o oloa, po o tupe sui. I lenei faiga, o le tau o tupe e fesoʻotaʻi ma se mea faitino, e pei o auro. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le tulaga auro e fesoʻotaʻi le aofaʻi o auro o loʻo avanoa i le tau o le tālā. Afai e tele atu auro, e mafai ona alu i luga le tau o le tala.
O lea la, i se faaupuga faigofie, o le fiat money o tupe lea e fai mai le malo e taua, ae o tupe o oloa e lagolagoina e se mea moni, e pei o le auro. O tupe matou te faʻaaogaina i aso uma, pei o tala ma euros, e masani lava o tupe fiat.
Faitau foi: 10 Fa'ata'ita'iga Tupe Fa'atamaoaiga
Tala'aga o le Fiat Money I Amerika
O le US dollar o se ituaiga tupe faapitoa. E ta'ua o le "fiat money" ma e lauiloa foi o le "legal tender," o lona uiga e talia mo le totogiina o ituaiga uma o aitalafu. Legal tender o tupe lea e fai mai le Malo e lelei e faaaoga.
I aso ua tuanaʻi, o le tupe a le US sa fesoʻotaʻi i auro (ma o nisi taimi o siliva). Ae na suia mea i le 1933 ina ua faia e le malo se tulafono e taʻua o le Emergency Banking Act. Ina ua maeʻa, e le mafai e tagata ona faʻatau a latou tupe mo auro a le malo. O le tulaga auro, o lona uiga o le auro a le malo na lagolagoina le tupe, na muta i le 1971 ina ua taofia e le US le tuuina atu o auro i isi atunuu mo tupe a Amerika.
I le taimi nei, o tala Amerika e leai se fesoʻotaʻiga tuusaʻo i auro poʻo siliva. Nai lo lena, latou te faalagolago i le “faatuatua atoatoa ma le viiga” o le US Government. O lona uiga e talitonu tagata i le malo e lagolagoina le tupe. O tala a Amerika e fa'atulafonoina mo le totogiina o ituaiga uma o aitalafu, e le gata i le lautele ma le tumaoti. Ae le pei o le taimi muamua, e le mafai ona e faafesuiai mo auro poʻo siliva i le United States Treasury poʻo le Federal Reserve Bank. O lea la, o latou "tauofoga faaletulafono" i le taimi nei, ae le o "tupe faaletulafono" e mafai ona e fesuiai mo metala taua.
Faataitaiga o le Fiat Money
O tupe Fiat e aofia ai tupe e pei o le US dollar, euro, British pound, Japanese yen, ma Indian rupee. O nei mea e le lagolagoina e oloa faaletino ae faʻalagolago i le faʻatuatuaga a le malo na tuʻuina atu.
E masani lava, o tupe fiat e ofoina atu le mautu o le tamaoaiga, ae o loʻo i ai tuusaunoaga. Zimbabwe, i le amataga o le 2000s, na feagai ma faafitauli ogaoga tau tamaoaiga. Ina ia foia lenei mea, o le faletupe tutotonu na matua lolomi tupe, e mafua ai le hyperinflation.
I le taimi o lenei fa'alavelave, Tupe a Zimbabwe leiloa 99.9% o lona tau. Na faʻateleina tau, faʻamalosia tagata faʻatau e ave taga tupe mo faʻatauga masani. I le pito i luga, e tatau i le malo ona faʻalauiloa se 100-triliona tala a Zimbabwe. Mulimuli ane, na sili atu le taliaina o tupe mai fafo nai lo le faʻaititia o le tala a Zimbabwe. O lenei faʻataʻitaʻiga e avea o se tala faʻaeteete, faʻaalia ai faʻalavelave faʻafuaseʻi o faiga faʻaletonu tupe fiat.
Le Taua o le Fiat Money Faʻamatalaina
O tupe Fiat e maua lona tau e le o le noatia i oloa faaletino e pei o auro poʻo siliva, ae mai le faʻalagolago ma le faʻatuatuaina o tagata i le malo na tuʻuina atu. O se tasi o mafuaʻaga taua o lona taua o le manaʻoga a le malo e tatau ona totogi lafoga e faʻaaoga ai le tupe faʻapitoa o loʻo tuʻuina atu. O lenei mataupu faavae, ua lauiloa o fa'akomepiuta, faʻamautinoa le taliaina lautele o tupe fiat, ona e faʻamalosia tagata taʻitoʻatasi e faʻaaoga mo le totogiina o lafoga e aloese ai mai faʻasalaga poʻo le falepuipui.
E le pei o tupe faʻavae oloa, e pei o tupe auro poʻo pili e mafai ona toe totogiina mo metala taua, o le tau o le fiat money e mafua mai i le talitonuga e faʻatuatuaina e le malo. O le pule a le malo ma le manaʻoga faʻaletulafono e faʻamalieina noataga lafoga ma tupe fiat e faʻatupuina ai se manaʻoga tumau mo ia, faʻamalosia lona taliaina i fefaʻatauaiga eseese.
O isi a'oa'oga, e pei o le credit theory, o lo'o fa'apea o tupe uma e aofia ai se va'aiga aitalafu-aitalafu. Ae ui i lea, o le tulaga tulaga ese o le tau o tupe fiat o loʻo taoto i lona fesoʻotaʻiga ma pulega a le malo, faʻamalosia lona taua i gaoioiga tau tamaoaiga i aso uma. O le mea moni, o le tau o tupe fiat e fesoʻotaʻi vavalalata ma le faʻatuatuaga o loʻo tuʻuina atu e tagata i le malo o loʻo tuʻuina atu ma le faʻaaogaina tatau e faʻataunuʻu ai lafoga.
Faitau foi: 15 Faletupe a le Atunuu Sili i Amerika
Eseesega i le va o Fiat Currency ma Cryptocurrency
Fiat currency ma cryptocurrency e lua ituaiga o tupe, ae e ese le galuega. O tupe masani, e taʻua foi o tupe fiat, e lagolagoina e se malo poʻo se pulega e tuʻuina atu. I le isi itu, o tupe faʻapitoa e pei o Bitcoin o loʻo faʻaogaina i luga o se faiga faʻapitoa e taʻua o poloka poloka, lea e leai se pulega tutotonu.
O le eseesega tele o loʻo taoto i le pule. O le tupe Fiat o loʻo i ai se malo poʻo se tagata e tuʻuina atu i tua, faʻamautinoa lona tau. I se faʻatusatusaga, faʻalagolago le cryptocurrencies i se faʻalapotopotoga o tagata faʻaoga e fuafua lo latou taua. O lenei fa'alapotopotoga fa'alapotopotoga e a'afia sa'o ai le fesuiaiga o tupe ma e mafai ona ta'ita'i atu i le si'itia po'o le fa'aitiitia o lo latou tau, o se manatu ua ta'ua o le fa'aletonu po'o le tau o le tau.
O lea la, e ui o tupe masani e pulea ma faʻamaonia e se pulega tutotonu, o cryptocurrencies e sili atu ona pei o se faʻalapotopotoga faʻatekonolosi aseta. O le malamalama i lenei eseesega e fesoasoani tatou te malamalama ai i uiga iloga o nei ituaiga e lua o faiga tau tupe.
Tuua se tali