Ninu idanwo imọ-jinlẹ, awọn nkan pataki meji wa ti a pe ni ominira ati awọn oniyipada ti o gbẹkẹle. Ninu nkan yii, a yoo wo kini ominira ati awọn oniyipada ti o gbẹkẹle, pẹlu awọn iru ati awọn apẹẹrẹ.
Oniyipada ominira jẹ ohun ti awọn onimọ-jinlẹ yipada tabi ṣakoso ninu idanwo naa. Wọn ṣe eyi lati wo ohun ti o ṣẹlẹ si oniyipada ti o gbẹkẹle.
Oniyipada ti o gbẹkẹle jẹ ohun ti awọn onimọ-jinlẹ n ṣe idanwo ati wiwọn ninu idanwo naa. O da lori ohun ti awọn onimo ijinlẹ sayensi ṣe pẹlu oniyipada ominira. Nigbati awọn onimo ijinlẹ sayensi yi iyipada ominira pada, wọn wo ati kọ ohun ti o ṣẹlẹ si oniyipada ti o gbẹkẹle.
Nitorinaa, ni awọn ọrọ ti o rọrun, oniyipada ominira jẹ eyiti o yipada, ati iyipada ti o gbẹkẹle jẹ eyiti o ṣafihan abajade iyipada yẹn. Awọn onimo ijinlẹ sayensi wo bi oniyipada ti o gbẹkẹle ṣe n ṣe nigbati wọn ṣe awọn nkan si oniyipada ominira.
Kini Oniyipada Ominira?
Oniyipada ominira jẹ nkan ti awọn onimo ijinlẹ sayensi yipada ni idi ninu idanwo lati rii kini o ṣẹlẹ. O dabi iyipada ti wọn tan tabi pa lati wo awọn ipa. Awọn onimo ijinlẹ sayensi le ma ṣeto iyipada yii si awọn iye oriṣiriṣi lati ni imọ siwaju sii nipa rẹ. Ṣugbọn, ni awọn igba miiran, wọn ko le ṣakoso rẹ taara, sibẹ wọn tun wo bi o ṣe ni ipa lori abajade idanwo naa.
Awọn onimo ijinlẹ sayensi le lo awọn ọrọ oriṣiriṣi lati sọrọ nipa awọn oniyipada ominira. Fun apẹẹrẹ, nigbati wọn ba ṣe nkan ti a npe ni atunṣe laini, wọn le pe awọn oniyipada ominira "awọn oniyipada apa ọtun" nitori pe wọn han ni apa ọtun ti chart kan. Wọn tun le pe wọn ni awọn oniyipada asọtẹlẹ nitori wọn ṣe iranlọwọ fun awọn onimọ-jinlẹ ṣe awọn asọtẹlẹ nipa ohun ti yoo ṣẹlẹ ninu idanwo naa.
Orukọ miiran jẹ awọn oniyipada alaye nitori wọn ṣe iranlọwọ lati ṣalaye awọn abajade ipari. Nitorinaa, oniyipada ominira dabi ifosiwewe bọtini ti awọn onimọ-jinlẹ yipada tabi ṣakiyesi lati ni oye bii o ṣe ni ipa lori idanwo kan.
Meji Orisi ti Independent oniyipada
- Awọn oniyipada adanwo: Iwọnyi ni a tun mọ bi awọn oniyipada iṣakoso nitori awọn oniwadi le yipada tabi ṣakoso wọn lakoko idanwo lati rii bii wọn ṣe ni ipa awọn abajade. Fún àpẹẹrẹ, tí àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì bá fẹ́ ṣàyẹ̀wò bí ìmọ́lẹ̀ oòrùn ṣe yàtọ̀ síra ṣe ń nípa lórí ìdàgbàsókè àwọn ohun ọ̀gbìn, wọ́n lè yí ìwọ̀n oòrùn tí àwọn ohun ọ̀gbìn ń gbà.
- Awọn oniyipada koko-ọrọ: Ko dabi awọn oniyipada adanwo, awọn oniwadi ko le ṣakoso awọn oniyipada koko-ọrọ. Bi o ti lẹ jẹ pe eyi, wọn tun niyelori ninu awọn idanwo bi wọn ṣe le ṣe iranlọwọ dahun awọn ibeere iwadii. Fun apẹẹrẹ, ti awọn oniwadi ba n kawe awọn ikun idanwo idiwọn ti awọn ọmọ ile-iwe giga lati ọpọlọpọ awọn agbegbe, wọn ko le ṣakoso tabi yi awọn agbegbe ti ọmọ ile-iwe kọọkan wa lati. Sibẹsibẹ, wọn tun le lo awọn iyatọ agbegbe lati ṣe akojọpọ awọn ọmọ ile-iwe ni ibẹrẹ ikẹkọ wọn.
Awọn apẹẹrẹ ti Awọn iyipada olominira
Jẹ ki a wo awọn apẹẹrẹ diẹ lati ni oye awọn oniyipada ominira dara julọ.
Lákọ̀ọ́kọ́, fojú inú wò ó pé àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì máa ń wù ú nípa bí ọ̀pọ̀ iye ajile ṣe ń nípa lórí ìdàgbàsókè ohun ọ̀gbìn. Ninu iwadi kan, wọn pinnu lati fun awọn iwọn oriṣiriṣi ti ajile si awọn irugbin oriṣiriṣi. Iye ajile ti a fi fun ọgbin kọọkan jẹ oniyipada ominira. Oniyipada yii jẹ nkan ti awọn onimọ-jinlẹ le yipada ni idi. Wọn fẹ lati wo bi o ṣe le ni ipa lori idagba ti ọgbin kọọkan. Idagba ti awọn eweko jẹ abajade, tabi iyipada ti o gbẹkẹle nitori pe o da lori iye ajile.
Nisisiyi, jẹ ki a ṣe ayẹwo iwadi kan nipa awọn esi idanwo mathematiki. Awọn oniwadi nifẹ lati ṣe afiwe awọn ikun ti awọn ọmọ ile-iwe ti o mu algebra ipele-ọla pẹlu awọn ti o mu algebra boṣewa. Awọn yiyan awọn ọmọ ile-iwe ti awọn kilasi jẹ awọn oniyipada ominira ninu iwadii yii. Awọn oniwadi ko le ṣakoso tabi yipada iru kilasi ti ọmọ ile-iwe kọọkan mu. Sibẹsibẹ, wọn tun le ṣe iwadi boya yiyan ti kilasi fa awọn iyatọ eyikeyi ninu awọn ikun idanwo idiwon ọmọ ile-iwe. Ni ọran yii, awọn ipele idanwo idiwọn jẹ oniyipada ti o gbẹkẹle nitori wọn dale lori awọn yiyan kilasi awọn ọmọ ile-iwe.
Nitorinaa, ninu awọn apẹẹrẹ mejeeji, awọn onimo ijinlẹ sayensi n wo bii ohun kan ti wọn le ṣakoso (iyipada ominira) le ja si awọn ayipada ninu ohun miiran ti wọn n ṣakiyesi (iyipada ti o gbẹkẹle). Eyi ṣe iranlọwọ fun wọn ni oye awọn ibatan ati awọn ilana ni agbaye ti imọ-jinlẹ.
Kini Ayipada Igbẹkẹle?
Oniyipada ti o gbẹkẹle jẹ nkan ti o yipada nigbati o ba ṣe awọn ayipada si ohun miiran ti a pe ni oniyipada olominira ni idanwo imọ-jinlẹ. Diẹ ninu awọn eniyan tun pe ni “iyipada abajade” tabi “iyipada idahun” nitori pe o da lori ohun ti o ṣẹlẹ si oniyipada ominira.
Nigbati awọn onimo ijinlẹ sayensi ṣe awọn idanwo, wọn tẹle ofin kan ti a pe ni ọna imọ-jinlẹ. Ofin pataki kan ni lati yi ohun kan pada ni akoko kan ninu idanwo kan. Gbogbo ohun miiran yẹ ki o duro kanna. Eyi ṣe iranlọwọ fun awọn onimo ijinlẹ sayensi lati rii bi iyipada ninu ohun kan, iyipada ominira, yoo ni ipa lori awọn ohun miiran, bii oniyipada ti o gbẹkẹle.
Awọn onimo ijinlẹ sayensi ko ni iṣakoso taara tabi yi iyipada ti o gbẹkẹle pada. Dipo, wọn yi iyipada ominira pada ati wo ohun ti o ṣẹlẹ si oniyipada ti o gbẹkẹle. O dabi ibatan idi-ati-ipa. Awọn onimo ijinlẹ sayensi nireti iyipada ti o gbẹkẹle lati lọ soke tabi isalẹ da lori ohun ti wọn ṣe si oniyipada ominira.
Nitorinaa, ni awọn ọrọ ti o rọrun, oniyipada ti o gbẹkẹle jẹ nkan ti o yipada nitori ohun ti o ṣe si ohun miiran ninu idanwo imọ-jinlẹ. Awọn onimo ijinlẹ sayensi fẹ lati rii bi awọn nkan ṣe sopọ ati bii ohun kan ṣe le ṣe iyipada ohun miiran.
Awọn apẹẹrẹ ti Awọn iyipada ti o gbẹkẹle
Jẹ ki a ṣawari awọn oniyipada ti o gbẹkẹle ni awọn ọrọ ti o rọrun nipa lilo awọn apẹẹrẹ gidi-aye meji:
- Ikẹkọ Idagba ọgbin: Fojuinu pe a n ṣe idanwo dibọn lati rii bii awọn oye oriṣiriṣi ti ajile ṣe ni ipa lori idagbasoke ọgbin. Oniyipada ominira, ohun ti a yipada lori idi, jẹ iye ajile ti a fi fun ọgbin kọọkan. Nisisiyi, iyipada ti o gbẹkẹle jẹ ohun ti a ṣe iwọn ati ki o ṣe akiyesi - ni idi eyi, o jẹ idagbasoke ti o gbasilẹ ti ọgbin kọọkan. Ti a ba pa ohun gbogbo mọ kanna, bii iye omi, iwọn apo, imọlẹ oorun, ati akoko dagba, a le sọ ni otitọ pe idagbasoke ọgbin naa ni ipa taara nipasẹ oniyipada ominira, eyiti o jẹ ajile.
- Itupalẹ Idanwo Iṣiro: Jẹ ki a sọ pe a nifẹ si bawo ni awọn oriṣi ti awọn kilasi algebra ṣe ni ipa awọn iwọn idanwo idiwọn awọn ọmọ ile-iwe. Oniyipada ominira nibi ni ipilẹṣẹ iṣẹ ikẹkọ awọn ọmọ ile-iwe - boya wọn mu kilasi algebra deede tabi kilasi algebra ọlá. Oniyipada ti o gbẹkẹle, ni ida keji, jẹ awọn ikun ti awọn ọmọ ile-iwe gba lori idanwo idiwọn. A, gẹgẹbi awọn oniwadi, ko le ṣakoso tabi yi awọn nọmba idanwo wọnyi pada; a le ṣe akiyesi nikan ati ṣe afiwe wọn lẹhin yiyan awọn ẹgbẹ ti awọn ọmọ ile-iwe pẹlu awọn ipilẹ iṣẹ ikẹkọ oriṣiriṣi.
Ninu awọn apẹẹrẹ mejeeji, oniyipada ti o gbẹkẹle jẹ ohun ti a nwo ati wiwọn, ati pe o yipada da lori oniyipada ominira ti a mọọmọ ṣe afọwọyi. O ṣe iranlọwọ fun wa ni oye idi-ati-ipa ibatan laarin awọn iyipada ti a ṣe ati awọn abajade ti a ṣe akiyesi.
Ominira ati Awọn Apeere Awọn iyipada ti o gbẹkẹle
Ninu awọn idanwo imọ-jinlẹ, awọn nkan wa ti awọn onimo ijinlẹ sayensi ṣakoso ati awọn nkan ti wọn ṣakiyesi. Jẹ ki a ya lulẹ pẹlu diẹ ninu awọn apẹẹrẹ.
Apeere 1: Moths ati Light
Fojú inú wo onímọ̀ sáyẹ́ǹsì kan tó ń kẹ́kọ̀ọ́ moths àti ìmọ́lẹ̀. Wọn fẹ lati mọ boya imọlẹ ina ba ni ipa lori bi awọn moths ṣe ni ifamọra si rẹ. Onimọ ijinle sayensi ṣatunṣe imọlẹ ina (iyipada ominira) ati ṣe akiyesi bi awọn moths ṣe n ṣe (iyipada ti o gbẹkẹle).
Apẹẹrẹ 2: Ounjẹ owurọ ati Awọn Iwọn Idanwo
Bayi, ronu nipa awọn ọmọ ile-iwe ati ounjẹ owurọ. Ẹnikan ṣe iyalẹnu boya jijẹ ounjẹ aarọ ṣe iyatọ ninu awọn ikun idanwo. Oluyẹwo n ṣakoso ounjẹ aarọ (iyipada ominira) ati wo bii awọn iṣiro idanwo ṣe yipada (iyipada ti o gbẹkẹle). Paapaa ti ko ba si asopọ laarin ounjẹ aarọ ati awọn ikun, awọn abajade idanwo tun dale lori ounjẹ aarọ.
Apeere 3: Oògùn ati Ipa Ẹjẹ
Ninu idanwo miiran, onimọ-jinlẹ ṣayẹwo boya oogun kan dara julọ ni iṣakoso titẹ ẹjẹ giga ju omiiran lọ. Iru oogun naa jẹ oniyipada ominira, ati iyipada ti o gbẹkẹle jẹ titẹ ẹjẹ alaisan. Lati ṣe idanwo naa ni deede diẹ sii, iyipada iṣakoso kan (pilasibo ti ko ni awọn eroja ti nṣiṣe lọwọ) ti wa ni afikun. Eyi ṣe iranlọwọ lati mọ boya boya oogun kan ni ipa lori titẹ ẹjẹ nitootọ.
Ominira ati Awọn iyipada ti o gbẹkẹle ni Iwadi
Ninu iwadii, a maa n lo ominira ati awọn oniyipada ti o gbẹkẹle, ni pataki ni awọn idanwo ati awọn iwadii adaṣe-kuasi. Jẹ ki a wo awọn apẹẹrẹ ti awọn ibeere iwadii ati ominira ti o baamu ati awọn oniyipada ti o gbẹkẹle.
- Imọlẹ wo ni o dara julọ fun idagbasoke tomati?
- Oniyipada olominira: Iru ina ti ọgbin tomati ti dagba labẹ
- Iyipada ti o gbẹkẹle: Iwọn idagbasoke ti ọgbin tomati
- Bawo ni Aawẹ Aifọwọyi Ṣe Ipa Suga Ẹjẹ?
- Oniyipada olominira: Wiwa tabi isansa ti ãwẹ alamọde
- Iyipada ti o gbẹkẹle: Awọn ipele suga ẹjẹ
- Njẹ Marijuana Iṣoogun le Din Irora Alailowaya dinku?
- Oniyipada olominira: Wiwa tabi isansa ti lilo marijuana iṣoogun
- Awọn iyipada ti o gbẹkẹle: Igbohunsafẹfẹ ati kikankikan ti irora
- Njẹ Iṣẹ Latọna jijin Ṣe Ipa Ilọrun Iṣẹ bi?
- Oniyipada olominira: Iru agbegbe iṣẹ (latọna jijin tabi ni ọfiisi)
- Oniyipada ti o gbẹkẹle: Awọn ijabọ ara ẹni itẹlọrun iṣẹ
Nigbati o ba n ba awọn data esiperimenta sọrọ, itupalẹ jẹ ṣiṣe awọn iṣiro asọye ati awọn awari wiwo. Yiyan idanwo iṣiro kan da lori awọn oriṣi oniyipada, ipele wiwọn, ati nọmba awọn ipele oniyipada ominira.
Ojo melo, t-idanwo or Awọn ANOVA ti wa ni oojọ ti lati itupalẹ data ki o si koju iwadi ibeere. Awọn idanwo wọnyi ṣe iranlọwọ ni iyaworan awọn ipinnu ati oye awọn ibatan laarin ominira ati awọn oniyipada ti o gbẹkẹle.
Kọ ẹkọ lati Sọ Iyatọ Ominira ati Awọn Oniyipada Igbẹkẹle
Lati ṣe iyatọ laarin ominira ati awọn oniyipada ti o gbẹkẹle, tẹle itọsọna ti o rọrun yii:
- Afọwọyi tabi Ṣe akiyesi: Ni akọkọ, ronu boya iyipada le yipada tabi yan nipasẹ awọn oniwadi (ṣe afọwọyi) tabi ti o kan wo ati wiwọn lakoko idanwo naa (ṣe akiyesi). Awọn iyipada ti awọn oniwadi n ṣakoso jẹ ominira nigbagbogbo. Awọn oniyipada ti o ṣe akiyesi ati igbasilẹ jẹ igbẹkẹle. Paapaa ti awọn oniwadi ko ba le ṣakoso awọn oniyipada koko-ọrọ, wọn tun ṣe itọju bi ominira nitori wọn ni ipa awọn oniyipada ti o gbẹkẹle.
- Iyaworan: Fojuinu pe o n gbero awọn oniyipada lori aworan kan pẹlu ọkọ ofurufu ipoidojuko X-Y. Awọn oniyipada olominira, awọn ti o le yipada, nigbagbogbo lọ lori ipo X (petele). Awọn iyipada ti o gbẹkẹle, awọn abajade ti o ni ipa nipasẹ awọn iyipada, lọ lori Y-axis (inaro).
- Iru Kẹta kan – Awọn oniyipada Idarudapọ: Nigba miiran iru oniyipada kẹta wa ti kii ṣe ominira tabi ti o gbẹkẹle ṣugbọn o tun le dabaru pẹlu awọn abajade - iwọnyi ni a pe ni awọn oniyipada idamu. Wọn ni ipa lori idanwo naa ni awọn ọna ti awọn oniwadi le ma nireti, bii awọn oniyipada ominira ti airotẹlẹ. Titọ awọn oniyipada kii ṣe yiyan-gige nigbagbogbo laarin ominira ati igbẹkẹle; diẹ ninu awọn oniyipada, bi awọn oniyipada idarudapọ, ko baamu daradara sinu awọn ẹka wọnyẹn.
Fi a Reply