Kunzwisisa kutsoropodza kwevanhu kwakakosha pakuona nyika kubva mumaonero akasiyana uye kusundira nzanga yakanaka. Zvinosanganisira kuongorora nekutaura pamusoro penyaya dziri munharaunda medu. Kutsoropodza kwevanhu hakusi kungotaura matambudziko chete; ndezvekukurudzirawo mhinduro.
Kune marudzi akasiyana ekushoropodzwa kwevanhu. Vamwe vanotarisa pane kusaenzana serusarura ganda kana kusaenzana kwehupfumi. Vamwe vanonyura mune zvematongerwo enyika kana kuti tsika dzingave dzisina kururama kana kukuvadza mamwe mapoka.
Kutsoropodza kunogona kubva kunzvimbo dzakasiyana-siyana, semabhuku, mafirimu, kana kunyange hurukuro pakati peshamwari. Zvinotibatsira kubvunza zvinhu zvatinowanzotora sezvisingakoshi uye zvinotikurudzira kufunga nezvekuti tingaite sei kuti zvinhu zvive nani kune wese.
Nekuita nekutsoropodza kwevanhu, tinozvivhurira pachedu kuti tidzidze zvakawanda nezvenyika uye kunzwisisa zviitiko zvevanhu vakasiyana. Icho chishandiso cheshanduko, chinotisundidzira kushanda takananga kunharaunda umo munhu wese ane mikana nekodzero dzakaenzana.
Chii chinonzi Social Criticism?
Kutsoropodza kwevanhu kunotarisa kuti magariro evanhu anounza sei matambudziko. Mutsoropodzi wezvemagariro evanhu haangotauri nyaya idzi chete asi anoratidzawo nzira dzekudzigadzirisa. Vanogona kukurudzira shanduko kuti zvinhu zvifambe zvakanaka kana kutodaidza mashifiti makuru, senge kudzokororwa kwakazara kwemaitiro anoita zvinhu.
Kutsoropodza uku kunoongorora kuti zvinhu zvakaita semitemo, tsika, kana masisitimu emasimba zvinokanganisa sei vanhu. Ndezvekunzwisisa kuti sei mamwe mapoka angasangana nerusarura kana kunetseka kuwana mikana. Semuenzaniso, mutsoropodzi wezvemagariro evanhu angataura nezvekuti hurongwa hwehupfumi hunofarirwa sei nevamwe uye husina kunaka kune vamwe, zvichikonzera kusaenzana.
Dzimwe nguva, kushoropodzwa kwevanhu kunonangana neshanduko diki, dzakabvumiranwa. Dzimwe nguva, inosundira shanduko huru, senge shanduko huru kumitemo kana zvimiro zvemagariro. Vavariro ndeyekuita kuti nzanga ive nani, ive yakaenzana, uye nekururamisa munhu wese. Vatsoropodzi vemagariro vanoita senzwi kune avo vangave vasina chekutaura uye vanosundira kuvandudzwa kunobatsira nzanga yese.
Zvakanakira Zvekutsoropodza Kwemagariro muSosaiti
Kutsoropodza kwevanhu kunounza zvikomborero zvakawanda kunzanga. Inobatsira kuratidza zvinodikanwa zvemapoka akashongedzwa uye inopa mamwe akasiyana mabhenefiti:
Chekutanga, inojekesa kurwisana kwemapoka evanhu anodzvinyirirwa. Kuita nekushoropodza magariro kunobvumira vanhu kuti vanzwisise maonero akasiyana, kunyanya ayo anowanzo kubviswa kubva kunganonyorwa dzinozivikanwa.
Chechipiri, inopikisa zvitendero zvakasimbiswa. Pasina kutsoropodza, pfungwa dzechinyakare kana kuti dzinokuvadza dzingaramba dzichipfuurira pasina kupikiswa. Kutsoropodza magariro kunoshongedza vanhu nemidziyo yekuona nzanga iri nani uye kunzwisisa mashandiro anoita magariro.
Uyezve, inofambisa shanduko inooneka. Zvikuru, mabasa ekushoropodza magariro, senge bhuku raUpton Sinclair 'The Jungle,' akakurudzira kuvandudzwa kwemutemo mumitemo yekuchengetedza chikafu. Saizvozvowo, mapazi edzidziso yakaoma akadai sedzidziso yerudzi rwakaoma uye dzidziso yemutemo yevakadzi yakakonzera nhaurirano pamusoro pekusaenzana mukati mehurongwa hwemutemo.
Chekupedzisira, kushoropodzwa kwevanhu kunobatanidza dzidziso nekuita. Chinangwa chayo ndechekuumba nzanga ine ruramisiro, ichikurudzira nhaurirano uye kupa vanhu simba rekugadzirisa hudzvinyiriri hwavo nesimba.
Nzira Dzakasiyana Kutsoropodzwa Kwemagariro Kunotora Chimiro
Kutsoropodza kwevanhu kunogona kuitika nenzira dzakasiyana-siyana. Inzira iyo vanhu vanotaura maonero avo pamusoro penzanga. Mamwe marudzi anosanganisira:
1. Dzidziso Yakakosha
Mukutanga kwema1900, boka raizivikanwa seFrankfurt School muGermany rakaunza dzidziso yakaoma, nzira yekutarisa nzanga uye nyaya dzayo. Vaidavira kuti uzivi hwaigona kushandiswa kuziva uye kupedza zvinetso zvenzanga. Kufurirwa naKarl Marx naSigmund Freud, vanofunga vanofarira Jurgen Habermas uye Theodore Adorno kubva kuChikoro cheFrankfurt vakafunga kuti uzivi hwakanga husiri hwekungowana ruzivo. Panzvimbo pezvo, vakaiona senzira yokusunungura nayo vanhu muudzvinyiriri vachishandisa zivo yavakawana.
Kubva kuma1970, dzidziso yekutsoropodza yakapararira kune dzakasiyana siyana senge uzivi, sainzi yemagariro, psychology, zvidzidzo zvetsika, uye mutemo. Yakabatana munzvimbo dzakashongedzerwa secritical race theory uye gender theory. Idzi nzvimbo dzakakosha dzinotarisa pakunzwisisa kuti nzanga inodyidzana sei neyakasiyana magariro.
Sezvineiwo, vamwe vanotsoropodza theorists vanosarudza kuita zvakananga mumafambisirwo emagariro pane kukurukura dzidziso muzvidzidzo. Vanodavira muzviito zvinoshanda panzvimbo pegakava redzidziso.
Critical theory inoramba iri chishandiso chine simba chekuongorora nekunzwisisa nyaya dzemagariro, ichipa akasiyana lenzi ekuongorora uye anogona kugadzirisa. matambudziko emagariro takatarisana nemapoka akasiyana.
2. Kutsoropodza Kwemabhuku
Kutsoropodza kwemabhuku ndeyekudzidza mabhuku uye nyaya kuti tinzwisise kuti zvinobatana sei nenyika yakatitenderedza. Kutsoropodza kwevanhu imhando imwe-inotarisa kuti zvinyorwa zvinoratidza sei nzanga. Apo vatsoropodzi vanoongorora bhuku, vanofungawo nzvimbo yemunyori munzanga yavo uye kuti bhuku racho raibata sei vanhu panguva iyoyo. Somuenzaniso, kutsoropodza kweMarxist kunonangidzira ngwariro pakuti bhuku rinotsigira kana kuti rinoshora kusaruramisira mumapoka enzanga.
Imwe mhando ndeye postcolonial kushoropodzwa, iyo inotarisa kuti zvinyorwa zvinoratidzira sei hukoloni, apo imwe nyika inodzora nekushandisa imwe. Vatsoropodzi vanoongorora kuti nyaya idzi dzinoratidzira sei hupenyu hwevanhu vakapambwa.
Vatsoropodzi havangoongorore mabhuku aripo-vanogadzirawo nyaya dzinoongorora nyaya dzemagariro evanhu. Mimwe mienzaniso yakakurumbira ndeye dystopian novels senge Nyika Itsva Inoshingaira naAldous Huxley or Animal Farm naGeorge Orwell. Historical fiction like Rungano rweMaguta maviri naCharles Dickens uye The Jungle naUpton Sinclair inoratidzawo matambudziko enzanga.
Nokudzidza mabhuku aya uye kugadzira matsva, vatsoropodzi vanotibatsira kunzwisisa uye kufunga nezvenyika yatiri kurarama mairi.
3. Mimhanzi seChishandiso cheKutsoropodza Kwemagariro
Mamwe marudzi enziyo, akadai sepunk, rap, uye mamwe marudzi esimbi, ane midzi mukutsoropodza nzanga. Vanotaura nezvezvinetso nehurumende, udzvinyiriri, uye mirangariro yokuodzwa mwoyo nemamiriro ezvinhu. Tora rwiyo "Pretty Vacant" neBonde Pistols, semuenzaniso. Irwiyo rwe punk rinotaura nezvekuti vechidiki vainzwa sei kusava nehanya nemamiriro ezvematongerwo enyika muEngland muma1970s.
Mumwe muenzaniso une simba ndouyu 2Pac's "Brenda Ane Mwana.” Urwu rwiyo rwerap runojekesa kubatwa kusina kururama uye kusaruramisira kunotarisana nedzimwe nzanga. Rinotaura nyaya yomusikana muduku akatarisana nemamiriro ezvinhu akaoma, richiratidza nhau dzenzanga dzakapararira munzanga.
Kupfuura izvi, nziyo dzakawanda mumhando dzakasiyana dzinoshanda sepuratifomu yevaimbi kuratidza kusagutsikana kana kutsoropodza kune tsika dzevanhu. Vaimbi ava vanoshandisa mazwi nenziyo dzavo kunyandura pfungwa nenhaurirano pamusoro pematambudziko anosangana nevanhu, vachivavarira kupa ruzivo nekuunza shanduko. Iyi nzira yekutaura kwemimhanzi inoramba iri chishandiso chine simba chetsananguro yemagariro uye tsigiro pamusoro penyaya dzakasiyana dzemagariro.
Leave a Reply