Ndị na-eme nchọpụta, ndị ọkachamara n'ihe gbasara akụ na ụba na ndị ọzọ na-ejikarị ọmụmụ ihe achọta azịza nye ajụjụ n'akụkụ dị iche iche. Ọmụmụ ihe ndị a na-ekpuchi ọtụtụ isiokwu dị iche iche, dị ka nyochaa ọtụtụ afọ nke ozi ihu igwe iji nyere aka na nchekwa ma ọ bụ ịmepụta echiche ọhụrụ na nkà mmụta uche. N'ime ntuziaka a, ị ga-achọpụta ụdị ọmụmụ ihe dị iche iche, uru ha na ihe atụ nke ọmụmụ ihe na-aga nke ọma.
Ọmụmụ ihe dị ka akụkọ zuru ezu na-enyere ndị ọkachamara aka ịghọta ọnọdụ ụwa n'ezie nke ọma. Ha bara uru n'ọtụtụ mpaghara, dị ka ịchọpụta otu esi echekwa gburugburu ebe obibi ma ọ bụ wepụta echiche ọhụrụ na ngalaba nke akparamaagwa. Site n'ịlele ihe atụ dị iche iche nke ọmụmụ ihe, ị nwere ike ịmụta banyere ụzọ dị iche iche ndị ọkachamara si eji usoro a amụta na inwe ọganihu n'ọrụ ha.
Ya mere, ọ bụrụ na ị na-achọsi ike ka ndị ọkà mmụta sayensị na ndị na-eche echiche na-eji ọmụmụ ihe, ntuziaka a ga-enye gị nchịkọta dị mfe ma dị mfe nghọta.
Kedu ihe bụ Ọmụmụ Okwu?
Ọmụmụ ihe bụ nyocha zuru oke nke otu isiokwu, na-emetụtakarị ọnụọgụ ọnụọgụ dị iche iche anakọtara ka oge na-aga. Ndị na-eme nchọpụta na-eji usoro a ruo nkwubi okwu ndị metụtara ụwa n'ezie. N'ime afọ ndị gafeworonụ, ọmụmụ ihe emeela ka nghọta anyị zuru oke gbasara mpaghara dị iche iche dị ka nkà mmụta ọgwụ, ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nkà mmụta mmekọrịta ọha na eze, na akụnụba.
N'ime ọmụmụ ihe ndị a, ndị nchọpụta na-enyocha mmekọrịta dị n'etiti ihe dị iche iche na isiokwu bụ isi. Nke a nwere ike ịgụnye ịmụ otú mmadụ si emeghachi omume n'ịgwọ ọgwụ, ịghọta ihe mba na-eme maka nsogbu akụ̀ na ụba, ma ọ bụ inyocha mmetụta ọgwụ ahụhụ na-enwe n'ihe ọkụkụ ruo ogologo oge.
Ọmụmụ ihe na-adabere kpamkpam n'ịchịkọta data na ime nyocha dị mma iji leba anya n'echiche na mpaghara dị iche iche. N'ozuzu, usoro a na-enye nghọta bara uru n'ime ọnọdụ ndị dị mgbagwoju anya, na-enye aka na ọganihu nke ihe ọmụma na ọtụtụ ọzụzụ.
Uru nke Ọmụmụ Okwu
Ọmụmụ ihe na-enye ọtụtụ uru na-eme ka ha bụrụ ngwá ọrụ nyocha bara uru. Nke a bụ uru anọ akọwara n'ụzọ dị mfe:
1. Ịchịkọta akụ nke ozi:
Ọmụmụ ihe dị ka ebe nchekwa data. Ọ na-enyere gị aka ịnakọta ozi buru ibu gbasara isiokwu gị, na-eme ka nyocha gị dabere n'ụwa n'ezie. Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na ị na-eme ọmụmụ ihe gbasara azụmahịa, ị nwere ike ịbanye na isi mmalite data dị ka akụkọ mmefu, nkwupụta uru na ọnwụ, na ndekọ njide ndị ahịa. Ihe omuma a di iche iche na-enye gi ohere iru nkwubi okwu site n'echiche di iche iche, na-agbakwunye omimi na nghota nke ndu gi n'ezie.
2. Na-eduzi ọmụmụ ihe n'ebe ọ bụla:
Otu ihe dị mma gbasara ọmụmụ ihe bụ na ị chọghị ụlọ nyocha mara mma iji rụọ ya. Ndị na-eme nchọpụta na-ejikarị usoro a amụ ihe ndị a na-apụghị imegharị n'ime ụlọ nyocha a na-achịkwa. Cheedị echiche ileba anya n'otú otu ndị mmadụ si emefu ego n'ime ọtụtụ ọnwa - ọmụmụ ihe na-eme ka ụdị nyocha nke ụwa dị adị na-enweta ma dị irè.
3. Na-ebelata mbuso agha:
Ọmụmụ ihe dị oke mma n'ibelata ele mmadụ anya n'ihu. N'ihi na ha na-enweta echiche dị iche iche, echiche nke ndị na-eme nchọpụta na-enwechaghị mmetụta na nchọpụta ahụ. Agaghị ele mmadụ anya n'ihu na-enye ohere ka a na-enyocha isiokwu dị n'aka.
4. Na-akọwa njikọ:
Site na ọmụmụ ihe, ị nwere ike ịchọta ụzọ nke ma ọganihu dị mma na nke na-adịghị mma. Nsochi a na-eme ka nsonaazụ akọwapụtara dị ka enwere ike ikwugharị, kwenye ma dị mfe ịkọwa. Ọ dị ka ijikọ ntụpọ iji ghọta ihe osise buru ibu, na-enyere ndị na-eme nchọpụta na ndị na-agụ akwụkwọ aka ịhụ mmekọrịta dị n'etiti ihe dị iche iche nke ọma.
Gụọ kwa: Akọwara ndepụta nke ụlọ akwụkwọ echiche niile gbasara mmụọ
Ọdịmma nke Ọmụmụ Okwu
Otú ọ dị, iji ọmụmụ ihe na-abịa na njedebe nke ya, na-eme ka a na-eleba anya nke ọma na ihe ndọghachi azụ ndị metụtara usoro nyocha a:
- Oke mkpokọta: Otu ihe ndọghachi azụ pụtara ìhè nke ọmụmụ ihe bụ ikike ha nwere ịchịkọta ọnụ na ọnụ ọgụgụ buru ibu. Ọnọdụ pụrụ iche nke otu ikpe nwere ike ọ gaghị abụ ihe nnọchianya nke usoro ma ọ bụ ụkpụrụ sara mbara.
- Enweghị ike igosipụta ihe kpatara na mmetụta: Emebeghi ọmụmụ ihe iji wepụta ihe kpatara ya. Ọ bụ ezie na ha na-enye nyocha zuru ezu nke otu okwu, ha na-adaba n'igosipụta njikọ na-akpata na mmetụta dị n'etiti mgbanwe.
- Enweghị ike nke sayensị sayensị: Ndị nkatọ na-arụ ụka na ọmụmụ ihe nwere ike ghara inwe ike sayensị dị na ụzọ nyocha ndị ọzọ. Enweghị njikwa siri ike na usoro ahaziri ahazi nwere ike ịkpalite nchegbu gbasara ntụkwasị obi na izi ezi nke nchoputa.
- Ihe ize ndụ nke ịkpa ókè agbụrụ: Ụdị isiokwu nke ọmụmụ ihe na-ewebata ihe ize ndụ nke ele mmadụ anya n'ihu. Nkọwa na ikpe ndị nchọpụta nwere ike imetụta nsonaazụ ya, nwere ike imebi ebumnuche nke ọmụmụ ahụ.
Ụdị ọmụmụ ihe dị iche iche
Ọmụmụ ihe bụ ụzọ nyocha dị iche iche na-enye nghọta n'akụkụ dị iche iche nke isiokwu. Ka anyị nyochaa ụdị ise dị iche iche:
1. Ọmụmụ ihe atụ
N'ụdị ọmụmụ ihe a, ndị na-eme nchọpụta na-eji nlezianya na-ahụ akụkụ ọ bụla nke otu okwu, na-eduga na nyocha miri emi na nke ọma nke data anakọtara. Ebumnuche bụ inye nghọta zuru oke gbasara isiokwu a na-enyocha.
2. Ọmụmụ ihe dị n'ime
Ndị na-eme nchọpụta na-amalite ọmụmụ ihe dị mkpa mgbe ha nwere mmasị onwe onye na isiokwu ahụ. Otu ihe atụ bụ isi bụ ihe Jean Piaget kwuru banyere ụmụ ya, na-egosi otú itinye aka n'onwe ya nwere ike isi nye aka n'ịzụlite echiche uche.
3. Ọmụmụ ihe nyocha
Ejiri n'ụzọ bụ isi iji chọpụta ajụjụ nyocha na ụzọ qualitative maka ọmụmụ ihe ga-esochi, nyocha ihe nyocha na-achọta ngwa ngwa na mpaghara sayensị ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ha na-eje ozi dị ka ntọala maka inyocha miri emi n'ime isiokwu ndị akọwapụtara na ịchọpụta ụzọ ndị nwere ike isi mee nyocha n'ọdịnihu.
4. Ọmụmụ ihe gbasara mkpokọta
Ọmụmụ ihe gbasara mkpokọta gụnyere nyocha nke otu ndị mmadụ, ma n'otu ebe ma ọ bụ n'ime obodo dum. Dịka ọmụmaatụ, ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ, nwere ike nyochaa ka ịnweta akụrụngwa na obodo si emetụta mkpokọta uche nke ndị bi na ya.
5. Ọmụmụ ihe gbasara mkpokọta
Ụdị a na-adabere na nyocha nke data qualitative anakọtara n'ime oge dị iche iche. Site n'ịgagharịgharị usoro nyocha ma ọ bụ ọmụmụ ihe ochie, ọmụmụ ihe nchikota nwere ike nweta nkwubi okwu ọhụrụ, na-egosipụta mgbanwe nke nghọta ka oge na-aga.
6. Ọmụmụ ihe ngosi dị mkpa
Ezubere iji zaa ajụjụ gbasara ihe kpatara na mmetụta nke ihe omume akọwapụtara, ọmụmụ ihe atụ dị oke egwu na-enye nghọta bara uru, ọkachasị mgbe a na-enyocha ihe omume ndị na-ama eziokwu guzosie ike. Ha na-enye aka n'ịghọta echiche dị iche iche gbara ihe omume pụtara ìhè gburugburu.
7. Ọmụmụ ihe gbasara ahịa
E lekwasịrị anya n'ịtụle nsonaazụ atụ nke atụmatụ ahịa, ngwaahịa ọhụrụ, ma ọ bụ mkpebi azụmaahịa ndị ọzọ, ọmụmụ ihe gbasara ahịa na-enye nghọta bara uru na ịdị irè nke ụzọ dị iche iche. Ọmụmụ ihe ndị a na-ekere òkè dị mkpa n'ịkpụzi mkpebi azụmahịa n'ọdịnihu na ahịa azum.
Gụọ kwa: Ndepụta Ọmụmaatụ nke Omume na Psychology
Ihe Nlereanya nke Ọmụmụ Okwu na mpaghara dị iche iche
N'akụkụ dị iche iche, ọmụmụ ihe na-enye nghọta bara uru banyere ọnọdụ ndụ n'ezie. Ka anyị nyochaa ihe atụ atọ na-ekpuchi ire ọdịnaya, sayensị akwara ozi, na psychoanalysis.
1. Ahịa ahia
N'ịre ahịa, ọmụmụ ihe na-eje ozi dị ka ngwa ọrụ siri ike iji gosipụta ka ụlọ ọrụ na-elebara mkpa ndị ahịa ha anya. Ebumnuche bụ isi abụghị naanị ikesa ozi kama iji dọta ndị ahịa ọhụrụ. Ọmụmụ ihe ọmụmụ ndị a kwesịrị ịbụ ihe na-adọrọ adọrọ anya, nwere isi okwu doro anya, mkpụrụedemede mara mma, yana data infographic dị mfe nghọta. Ihe a na-elekwasị anya bụ igosipụta ịdị irè nke nzaghachi azụmahịa na ihe ndị ahịa chọrọ.
2. Neuroscience
Akụkọ Phineas Gage bụ ihe atụ dị egwu ma na-enye nghọta na sayensị akwara ozi. Ịlanarị Gage nke nnukwu ihe mberede ụgbọ okporo ígwè nyere ndị nchọpụta ohere pụrụ iche ịhụ mgbanwe n'omume na àgwà ya. Akụkụ ụbụrụ ya mebiri emebi, ọkachasị lobe ihu, rụrụ ọrụ dị oke mkpa n'ịghọta njikọ dị n'etiti mpaghara a na arụ ọrụ mmetụta uche. Ọmụmụ ikpe a, ebe ọ bụ ezie na a naghị emegharị ya n'ụzọ ziri ezi na ụlọ nyocha, ghọrọ nchọpụta na-agbawa obi na-enye aka na ọganihu na sayensị neuroscience na ahụike.
3. Nyocha gbasara mmụọ
Mgbọrọgwụ usoro ọgwụgwọ okwu ọgbara ọhụrụ sitere na okwu gbara ọkpụrụkpụ nke Anna O, nke a makwaara dị ka Bertha Pappenheim. N'ịbụ onye bi na Vienna na 1880, Bertha malitere inwe nnukwu ọhụụ na mgbanwe ọnọdụ uche. Joseph Breuer, bụ́ onye ọsụ ụzọ na nkà mmụta uche, weere ya n'okpuru nlekọta ya. Site n'ọtụtụ nnọkọ ebe o kwuputara n'ihu ọha ọnọdụ mmetụta uche ya na egwu, mgbaàmà ya ji nwayọọ nwayọọ kwụsịlata. Ọmụmụ ihe gbasara Anna O a na-anabatakarị dị ka ihe ịga nke ọma ọsụ ụzọ na ngalaba nke psychoanalysis.
Ọzọkwa, ọmụmụ ihe na-arụ ọrụ dị mkpa na ngalaba dị iche iche, site na ịzụ ahịa ruo na neuroscience na psychoanalysis. Ha na-enye windo n'ime ọnọdụ ọnọdụ ụwa n'ezie, na-enye nkuzi na nghọta bara uru na-enye aka na uto na nghọta nke mpaghara ọ bụla.
Gụọ kwa: 15 kacha mma n'ịntanetị ogo na Psychology
Otu esi ede akwụkwọ ọmụmụ
Ịmụ ka e si ede ihe ọmụmụ ihe dị mkpa, ma e nwere ụzọ dị iche iche isi mee ya. Ụzọ abụọ a na-ahụkarị bụ ụzọ ọmụmụ ihe na-atụ anya na azụ azụ.
Ọmụmụ ihe a na-atụ anya ya gụnyere ilele ndị mmadụ n'otu n'otu ma ọ bụ otu iji ghọta nsonaazụ. Dịka ọmụmaatụ, ndị na-eme nchọpụta nwere ike na-ekiri otu ìgwè mmadụ ka oge na-aga iji mụọ otú ọrịa ahụ si etolite. Usoro a na-enyere aka ịchọpụta usoro na ihe ndị na-emetụta nsonaazụ ya.
N'aka nke ọzọ, ọmụmụ ihe nlegharị anya na-enyocha ozi akụkọ ihe mere eme. Ndị na-eme nchọpụta na-amalite site na nsonaazụ, dị ka ọrịa, wee nyochaa ndụ onye ahụ iji chọta ihe ize ndụ na-enye aka na ọrịa ahụ. Usoro a na-enye nghọta n'ime ihe ndị nwere ike butere mmalite nke otu ọnọdụ.
Ọzọkwa, ma ị na-ekiri ihe omume ka ha na-eme ma ọ bụ na-enyocha ozi ndị gara aga, ịghọta ma usoro ọmụmụ ihe na-aga n'ihu na nke azụ azụ dị oké mkpa maka ide akwụkwọ ikpe dị irè.
Nkume a-aza