Ageism na-ezo aka na ịkpa oke ma ọ bụ ajọ mbunobi megide ndị mmadụ n'otu n'otu dabere na afọ ha. Nke a nwere ike ime n'ụzọ dị iche iche, dị ka ịkpa ókè n'ebe ọrụ ebe mmadụ nwere ike ọ gaghị enweta ọrụ ma ọ bụ nkwalite n'ihi afọ ndụ ya. Okenye bụ otu n'ime ihe atụ nke afọ, nke bụ mgbe ndị okenye na-emeso ndị na-eto eto n'ụzọ na-ezighị ezi ma ọ bụ na-ejighị ha egwu egwu. Ịdị afọ dijitalụ na-eme mgbe ewepụrụ ma ọ bụ leghara ndị okenye anya na iji teknụzụ ma ọ bụ ịnweta.
Ụdị ọzọ bụ visual ageism, na-ahụkarị na mgbasa ozi dị ka Hollywood, ebe stereotypes banyere afọ njedebe ohere maka ndị na-eme ihe nkiri ma ọ bụ na-eme ihe nkiri. Ọdịmma afọ na-emetụta nyocha ọnụ ọgụgụ, ebe enwere ike ileghara afọ ụfọdụ anya ma ọ bụ kọwaa ụgha. Ọ dịkwa na nlekọta ahụike ebe ndị agadi nwere ike ha agaghị enweta ọgwụgwọ ma ọ bụ nlebara anya kwesịrị ekwesị.
Ịnagide afọ ojuju nwere ike isi ike. Ọ nwere ike imetụta ahụike uche, uru onwe onye, na ego. Otú ọ dị, e nwere ụzọ isi lụso ya ọgụ. Nke a na-agụnye ịkwalite mmata, ịma aka mmeso ọjọọ, na ịkwalite nsonye n'ebe ọrụ na ndụ kwa ụbọchị. Ịkwụsị megide ịka nká nwere ike ime mgbanwe n'ịmepụta ọha mmadụ na-asọpụrụ na nke ziri ezi maka ndị nọ n'afọ ndụ niile.
Kedu ihe bụ Ageism?
Ageism bụ mgbe ndị mmadụ na-ekpe ikpe ma ọ bụ na-emeso ndị ọzọ ihe dị iche iche n'ihi afọ ndụ ha. Ọ na-eme n'ebe ọrụ ma ọ bụ na ndụ onwe onye, na-emetụta ma ndị okenye ma ndị na-eto eto. Mana ndị toro eto na-enwekarị ịkpa oke n'ihi na obodo anyị na-enwe mmasị n'oge ntorobịa karịa.
Nke a eleghi anya na-amalite n'isi. Ọbụna dị ka ụmụaka, anyị na-amụta na ịka nká adịghị mma na ndị agadi enweghị ike ijikwa ihe nke ọma. Anyị na-ahụ nke a na mgbasa ozi na-ekwe nkwa ime ka wrinkles pụọ ma ọ bụ ihe nkiri TV na-egosi ndị agadi ka enweghị isi. Njakịrị na nkọwa sitere n'aka ndị ezinụlọ na ndị enyi nwekwara ike gbasaa echiche ndị ọgbọ.
A na-ahụta afọ ndụ ka ọ dị mma karịa ịkpa ókè agbụrụ ma ọ bụ mmekọahụ, mana ọ ka bụ nnukwu nsogbu. Idozi ya agaghị eme otu abalị, mana ileghara ya anya abụghị azịza ya. Ị nwere ike ime ihe iji lụso afọ ime ọgụ. Site n'ime ihe, ị na-eme ka ndụ dịkwuo mma maka onwe gị ma nyere aka ịmepụta omenala dị mma ebe stereotypes dị ntakịrị na ịkpa ókè na-emekarị obere oge.
Ihe atụ Ageism
1. ịkpa oke n'ebe ọrụ
Ageism n'ebe ọrụ bụ otu n'ime ihe atụ kacha pụta ìhè. ọ na-emetụta mmeso na-ezighị ezi n'ebe ndị agadi nọ na-arụ ọrụ na Loretto mere ka ọ pụta ìhè na 2000. Palmore kwukwara na ndị isi na-akpọkarị ndị ọrụ agadi dị ka ndị isi ike banyere mgbanwe, ọ bụghị oke okike, na siri ike ịkụziri, dị ka ọmụmụ 1999 ya.
Ka ọ dị ugbu a, ụmụ nwanyị na-enwe afọ ojuju karịa ka a na-echekarị na ha ga-ahapụ ọrụ mgbe ha na-amụ ụmụaka. ịkpa ókè a nwere ike igbochi ohere ọrụ ma metụta otú e si ahụ ndị ọrụ meworo agadi na otú e si emeso ha ihe, na-eme ka o siere ha ike itolite n'ọrụ ha.
Ọ bụghị naanị maka ịdị mma; ọ bụ maka ịhụ na onye ọ bụla nwere ogbunigwe na-eme nke ọma na ọrụ ha, n'agbanyeghị afọ ma ọ bụ okike. Ya mere, a na-agbasi mbọ ike maka ebe ọrụ ịnakwere ụdị dị iche iche ma na-emeso onye ọ bụla dabere na nkà na ikike ha, karịa echiche efu ma ọ bụ echiche dabere na afọ ma ọ bụ okike.
Gụọ kwa: 15 Ihe Nlereanya Ọgbaghara n'ime otu
2. Echiche ndị dabere na afọ
Echiche ndị na-adabere na afọ bụ ihe a na-ahụkarị, karịsịa maka ndị agadi. Ndị mmadụ na-akpọkarị echefu echefu na ndị agadi dị ka "oge ochie," n'agbanyeghị na onye ọ bụla nwere ike ichefu ihe. Nkebi ahịrịokwu ndị na-akpasu iwe dị ka “onye agadi ruru unyi” ma ọ bụ “nwoke nke abụọ” na-atụnye aka n’ịka nká, na-akpụzi otú anyị si ahụ ndị agadi.
Enwere ọbụna okwu, "ụbọchị mmekọ nwoke na nwanyị," na-atụ aro otu mgbe a na-ahụta onye na-adịghị mma n'ime nwoke na nwanyị. Echiche ndị a na-emepụta ikpe na-ezighị ezi gbasara ndị agadi, na-eche na ha niile na-echefu ma ọ bụ na ha adịghịzi mma. Ha na-eleghara àgwà na ahụmahụ pụrụ iche nke onye ọ bụla anya, na-achịkọta ha n'ụzọ na-ezighị ezi dabere na afọ.
Ọ dị mkpa ịgbagha echiche ndị a, n'ịghọta na afọ anaghị akọwa uru mmadụ ma ọ bụ ikike ya. Onye ọ bụla, n'agbanyeghị afọ ole, kwesịrị nkwanye ùgwù na mmeso ziri ezi, na-enwere onwe ya pụọ na nkwenkwe ndị a na-amachi na ezighi ezi. Ịnabata ụdị dị iche iche na ahụmahụ na àgwà dị n'etiti ndị agadi nwere ike inye aka imebi echiche ndị a na-emerụ ahụ.
3. Okenye
Okenye bụ mgbe ndị okenye na-enwe mmasị n'ebe ndị na-eto eto nọ, na-enwe mmasị megide ụmụaka na ndị nọ n'afọ iri na ụma. Ndị mmadụ na-echekarị na ndị na-eto eto enweghị ike inye ọtụtụ ihe ma na-eleghara echiche ha anya. A na-atụkwa anya ka ndị na-eto eto na-eme ihe n'ụzọ ụfọdụ naanị n'ihi na ha ka bụ nwata. Echiche ọzọ yiri ya bụ “ịkwa okenye,” bụ́ ebe ọha mmadụ kwenyere na ọ bụ nanị ndị toro eto na-elekọta ma e jiri ya tụnyere ndị na-eto eto. Nke a pụtara na ndị okenye na-enwekwu ike na mmetụta naanị n'ihi afọ ndụ ha.
Echiche a nwere ike imetụta akụkụ dị iche iche nke ndụ, dị ka otú e si emeso ndị na-eto eto n'ụlọ akwụkwọ, ezinụlọ, na obodo. Ọ pụrụ igbochi ohere ha nwere ikerịta echiche ma ọ bụ ime mkpebi, na-eche na ha enweghị echiche bara uru. Ndị toro eto nwere ike ghara iji ha kpọrọ ihe n’ihi afọ ndụ ha, bụ́ nke nwere ike ime ka ndị na-eto eto chee na ha ejighị ha kpọrọ ihe.
Ọ dị mkpa ịghọta na ịma aka n'eleghị anya ndị a iji mepụta ohere ziri ezi maka onye ọ bụla, n'agbanyeghị afọ ole ha dị. Site n'ịghọta na ịkwanyere echiche nke ndị na-eto eto ùgwù, anyị nwere ike ịmepụta gburugburu ebe obibi na-akwado ma na-akwado ha ka ha na-eto eto ma na-enye aka n'ụzọ dị mma na ọha mmadụ.
4. Ajọ ajọ mbunobi
“Ajọ ajọ mbunobi,” bụ́ okwu e ji mee ihe n’ebe ọha na eze nọ, na-akọwa ụdị ịkpa ókè agbụrụ ebe a na-ele òtù afọ ụfọdụ, ma ndị na-eto eto ma ndị agadi, anya n’obiọma ma na-ahụkwa ha dị ka ndị na-apụghị iru eru ma ọ bụ ndị na-erughị eru. Àgwà a na-agụnye iwere ha dị ka ndị enyi ma ọ bụghị nnọọ ike. Dịka ọmụmaatụ, otu nnyocha e mere nke Age Concern mere gosiri na pasent 48 nke ndị zara ajụjụ chọpụtara na ndị mmadụ karịrị afọ 70 na-eme enyi, ebe nanị pasent 27 kwuru otu ihe ahụ banyere ndị na-erubeghị afọ 30. Otú ọ dị, nanị pasent 26 chere na ndị gaferela afọ 70 nwere ike.
Ajọ ajọ mbunobi a na-esitekarị n'echiche ọha mmadụ nke na-ejikọta ọgbọ ụfọdụ nwere njirimara ụfọdụ. Ndị mmadụ nwere ike ịhụ ndị agadi ka ndị na-ekpo ọkụ ma na-atọ ụtọ mana ha kwenyere na ha enweghị ikike ịrụ ọrụ ma ọ bụ mee mkpebi ndị dị mkpa. N'otu aka ahụ, a pụrụ ile ndị na-eto eto anya dị ka enyi na enyi ma a ejighị ha kpọrọ ihe n'ihi echiche nke amaghị ihe ha bụ ma ọ bụ ntozu okè.
Echiche ndị a, n'agbanyeghị na ọ dị mma, ka nwere ike igbochi ohere ma mepụta atụmanya na-ezighị ezi dabere na afọ. Ịgwa ajọ ajọ mbunobi na-agụnye ịnakwere echiche ndị a na ịhụ na a na-eji ndị nọ n'afọ ndụ niile akpọrọ ihe maka ikike na onyinye ha kama ịbụ ndị a na-ekpe ikpe naanị na-adabere n'echiche ndị metụtara afọ.
Gụọ kwa: Kedu ihe bụ ihe atụ nke enweghị aha ọha? (Ndụmọdụ maka ụmụ akwụkwọ)
5. Digital Ageism
Digital Ageism bụ otu n'ime ihe atụ ama ama; ọ bụ mgbe a na-emeso ndị mmadụ ihe n’ụzọ na-ezighị ezi n’ihi otú ha si eji nkà na ụzụ eme ihe nke ọma. Ụfọdụ ndị mmadụ na-eche na ndị na-eto eto na-enwe mmasị mgbe niile na teknụzụ, mana ha kwenyere na ndị agadi enweghị ike iji ya ma ọlị. Nke a na-eme n'ihi na ndị agadi nwere ike ha agaghị enwe ohere ịnweta ngwa yana enweghị ike ịkụziri ha ka esi eji ha eme ihe nke ọma. N'ihi nke a, ha nwere ike ghara inwe obi ike na-eji teknụzụ.
Afọ abụghị ezigbo ihe kpatara mmadụ nwere ike isi na teknụzụ mgba. Ọ bụ karịa maka enweghị otu ohere ịmụta ma ọ bụ ime ya. Cheedị ma ọ bụrụ na ị ga-egwu egwuregwu vidiyo na-egosighi otu njikwa ahụ si arụ ọrụ - ọ ga-esi ike igwu egwu, nri? Otú ahụ ka ọ dịkwa ndị agadi na-agbalị ịchọpụta nkà na ụzụ na-enweghị onye na-akụziri ha ihe.
Ọ dị mkpa icheta na onye ọ bụla nwere ike ịmụta ka esi eji teknụzụ eme ihe, n'agbanyeghị afọ ndụ ya. Mgbe ụfọdụ, naanị ihe ọ na-ewe bụ ntakịrị enyemaka ma ọ bụ omume ụfọdụ iji nweta ya. Digital ageism na-eme mgbe ndị mmadụ na-eche na mmadụ enweghị ike ịmụta nanị n'ihi na ha tọrọ, na nke ahụ adịghị mma.
6. Ageism na Healthcare
Ageism, dị ka Robert Butler kọwara, karịrị nanị echiche efu banyere afọ. Ọ na-emetụta ahụike ahụike nke ukwuu. Na ntọala ahụike, ịkpa oke dabere na afọ na-emetụta ka ndị dọkịta si emeso ndị ọrịa. Site na nyocha mbụ ruo na nhọrọ ọgwụgwọ, ịka nká na-ekere òkè. N'ụzọ dị mwute, ndị ọrịa meworo agadi na-enwekarị echiche na-adịghị mma site n'aka ndị dọkịta, ndị nwere ike ịhụ ha dị ka ndị nwere olileanya ma ọ bụ ndị na-enweghị olileanya. Nke a na-emetụta ọgwụgwọ ndị a na-enye, ebe ndị dọkịta na-ahọrọ mgbe ụfọdụ maka nlekọta ahụike dị obere, na-ebute nlekọta ọrịa ụzọ karịa ịgbalị ọgwụgwọ.
Okwu a nwere ike ime ka ndị ọrịa meworo agadi ghara ịnata otu ọgwụgwọ ike ike nke ndị ọrịa na-eto eto nwere ike nweta. Ọ bụ nsogbu gbasara ahụike n'ime ahụike nke na-emetụta otu esi elekọta afọ dị iche iche yana mkpebi ahụike emere maka ha. Ụdị ịkpa ókè a nwere ike imetụta ụdị ndụ mmadụ na ịnweta ọgwụgwọ ndị nwere ike ịzọpụta ndụ dabere na afọ ha.
Mmetụta nke Ageism
Ageism na-agabiga naanị okwu ọjọọ; ọ nwere ike inwe mmetụta dị ukwuu na mmetụta gị, ahụike gị, ndụ ọha gị, na ọbụna ego gị. A na-emeso gị ihe n'ụzọ na-ezighị ezi n'ihi afọ ndụ gị nwere ike ịkpata ọtụtụ nsogbu.
Mmetụta Ahụ
Ageism nwere ike ime ka ndị mmadụ nwụọ na nwata. Otu nnyocha chọpụtara na ndị toro eto bụ́ ndị chere na ha abaghị uru ma ọ bụ na ha abaghị uru nwere ndụ dị mkpụmkpụ ma e jiri ya tụnyere ndị nwere echiche ziri ezi banyere ịka nká. Ịdị njọ banyere afọ gị nwekwara ike ime ka ị na-arịa ọrịa ugboro ugboro ma mee ka ọ na-esiri gị ike ị nweta ahụ ike mgbe ị na-arịa ọrịa.
Enwere ihe ole na ole kpatara nke a ji eme. Ọ bụrụ na ị na-eche banyere onwe gị, ị nwere ike ghara ilekọta onwe gị nke ọma. Ị nwere ike iri nri na-adịghị mma, na-ese anwụrụ, ịṅụbiga mmanya ókè, ma ọ bụ ghara ịṅụ ọgwụ gị ka i kwesịrị. O nwekwara ike ime ka o siere gị ike ịlaghachi azụ mgbe ihe ọjọọ mere n'ihi na ị nweghị nkwado zuru ezu n'aka ndị ọzọ.
Mgbe ụfọdụ, ndị dọkịta nwere ike na-emeso ndị agadi ihe n’ụzọ dị iche n’ihi afọ ndụ ha, nke a pụkwara ime ka ahụ́ ha ka njọ. Ha nwere ike ha agaghị enweta otu ọgwụgwọ ahụ ma ọ bụ bụrụ akụkụ nke ọmụmụ iji nyere ha aka ịnọgide na-adị mma. Enweghị ike ịkọrọ ndị dọkịta nke ọma nwekwara ike ime ka ihe ka njọ, dị ka ịghara ịṅụ ọgwụ n'ụzọ ziri ezi.
Mmetụta Ahụike Uche
Ageist okwu sitere n'aka ndị ezinụlọ ma ọ bụ ndị ọrụ ibe gị nwere ike ime ka iwe gị dị njọ maka onwe gị ma mee ka ị jụọ uru gị. Nnyocha na-egosi na ịka nká nwere ike ime ka ahụike uche gị ka njọ na ọbụna ịkpata ịda mbà n'obi. Òtù Ahụ Ike Ụwa na-eche na ihe dị ka nde mmadụ isii na-ada mbà n'obi gburugburu ụwa nwere ike ịbụ n'ihi afọ ndụ.
Mgbe ị kwenyere ihe ọjọọ gbasara ịka nká, ọ nwere ike ime ka ụbụrụ gị na-arụ ọrụ ka njọ. Ị nwere ike ịmalite ichefu ihe ndị ọzọ n'ihi na ụjọ na-atụ gị na ị ga-adị ka ihe ọjọọ ndị mmadụ na-ekwu banyere ime agadi. Ụjọ a nwere ike ime ka ị rụọ ọrụ ka njọ, dị ka icheta ihe.
Mmetụta na Ndụ mmekọrịta
Ageism nwere ike ime ka ị nọrọ naanị gị. Ọ bụrụ na ndị mmadụ na-emeso gị ihe ọjọọ n’ihi afọ ndụ gị, i nwere ike izere iso ndị enyi na ndị ezinụlọ gị na-anọrị. Ị nwere ike ịkwụsị ịga mmemme ma ọ bụ ebe n'ihi na ụjọ na-atụ gị ma ọ bụ na ị chọghị.
Mgbe ụfọdụ, ndị mmadụ na-eche na ndị agadi ekwesịghị ịbụ ndị na-akpachi anya ma ọ bụ na-apụ apụ, ya mere ha na-anọrọ onwe ha. Nke a nwere ike ime ka ị nọrọ naanị gị na mwute.
Ịnọ naanị ya nwekwara ike ịkpata ọtụtụ nsogbu ndị ọzọ, dị ka nchekasị karịa, ụra ka njọ, na ịkawanye ọrịa ugboro ugboro. O nwedịrị ike ime ka nsogbu ahụike uche ka njọ ma mee ka ụbụrụ gị ghara ịrụ ọrụ nke ọma.
Nsonaazụ ego
Ageism nwekwara ike imebi ọnọdụ ego gị. Ị nwere ike ị gaghị enweta ọrụ ma ọ bụ ọzụzụ ka mma n'ihi na ndị mmadụ na-emeso gị n'ụzọ dị iche. Ụfọdụ ụlọ ọrụ nwere ike na-ana gị karịa maka ihe ndị dị ka mkpuchi naanị n'ihi na ị tọrọ gị.
Ọzọkwa, n'ihi na ụfọdụ ndị na-eche na ndị agadi amaghị ego, ha nwere ike ịnwa ịghọgbu gị. Ịda n'ihi aghụghọ ndị a nwere ike ime ka ị tụfuo ego ma nwee mmetụta dị njọ banyere ya.
Otu esi edozi afọ ndụ
Ijikwa afọ ojuju na-agụnye ịnakwere n'eziokwu nke ịka nká. Mgbanwe na-eme ka anyị na-aka - ikekwe ahụ gị adịghị ngwa ngwa ka ọ dị na mbụ, ịhụ ụzọ gị ma ọ bụ ịnụ ihe nwere ike ịda mbà, na wrinkles nwere ike ịpụta. Ọ bụ ihe okike inwe enweghị obi ụtọ ma ọ bụ ejighị n'aka maka mgbanwe ndị a. Elegharala mmetụta ndị ahụ anya; ọ dị mma inwe mmetụta ahụ.
Ma cheta, ọ dị ihe karịrị mgbanwe ndị metụtara afọ. N'agbanyeghị ihe ọha mmadụ nwere ike ikwu banyere ịka nká, ị ka nwere ọtụtụ ihe n'ihu gị. Ị na-ejide amamihe na ahụmahụ ndị bara uru. Ekwela ka nkwenkwe ndị agadi, ma site n'ime onwe gị ma ọ bụ nke ndị ọzọ, kpachie gị.
Iji chekwaa ịka nká, malite na ịnakwere ndụmọdụ ndị a:
- Nnabata onwe: Nabata mgbanwe ndị ahụ ma nwee obiọma n'ebe onwe gị nọ.
- Echiche: Lekwasị anya n'ihe ị pụrụ ime, ọ bụghị nanị n'ihe ndị na-agaghị emeli.
- Onyinye: Chọpụta uru gị - ị nwere ọtụtụ ihe ị ga-enye.
- ịma aka Stereotypes: Ekwela ka nkwenkwe ndị afọ ndụ jide gị azụ.
- Usoro Nkwado: Gbanye onwe gị na ndị ji gị kpọrọ ihe maka onye ị bụ.
Ageism nwere ike ịdị, mana ọ kọwaghị gị. Nabata afọ gị ka ị na-ajụ ikwe ka stereotypes na-ekpebi ndụ gị. Ị ka juputara na ikike na uru, n'agbanyeghị afọ.
References:
- Butler, RN (1969). "Age-ism: Ụdị obi ike ọzọ." Onye Gerontologist. Oxford University Press.
- Iversen, TN; Larsen, L.; Solem, PE (2009). "Nyocha echiche nke ageism". Nordic Psychology. Ụlọ ọrụ Taylor & Francis Ltd.
- Kleyman, Paul. (2002). "Onyinye nke ịka nká." Encyclopedia of Aging. Ntuziaka Macmillan USA.
- Loretto, W.; Duncan, C.; Ọcha, PJ (2000). "Ageism na ọrụ: esemokwu, mgbagwoju anya, na nghọta ndị ntorobịa. Ịka nká & Society. Mahadum Cambridge University.
Nkume a-aza